گذری بر موفقیت‌های زنان ایرانی در سال ۱۴۰۱
زنان به‌عنوان نیمی از جمعیت نقش بسیارمهمی در تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع دارند. این‌امر به‌ویژه در سال ۱۴۰۱ موردتوجه دولت سیزدهم قرار گرفته و آمار حضور زنان در مشاغل و جایگاه‌های مختلف مؤید این‌نکته است. دورنمای هر جامعه‌ای بر پاشنه آشیل «توسعه» استوار است. توسعه موفق مرهون مجموعهٔ پیش‌شرط‌ها، الزامات و بایدهای تنیده در مفهوم پایداری است. یکی از پیش‌شرط‌ها و بایدهای توسعه توجه به نقش زنان به‌عنوان یکی از بازیگران توسعه است. در بسیاری از مطالعات به نقش زنان در توسعه اقتصادی و اجتماعی توجه شده و حتی برخی ازنظریه‌پردازان توسعه مانند «آمارتیا سن» نویسنده کتاب «توسعه یعنی آزادی» براین‌باور هستند که هرگاه زنان به فرصت‌هایی که همواره از آن مردان بوده، دست یافته‌اند، توفیقشان در استفاده از آن کمتر از مردان که قرن‌ها ادعای انحصار آن‌را داشته‌اند، نبوده است. نظر به‌این‌نکته و اهمیت نقش زنان در حوزه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سبب شد، پژوهشگر ایرنا در گزارش حاضر به این‌مهم توجه کرده و مهم‌ترین دستاوردهای زنان را در سال ۱۴۰۱ موردبررسی و کنکاش بیشتر قرار دهد. یکی از اقدامات دولت سیزدهم درراستای نشان‌دادن اهمیت مسئله زنان و خانواده، ارتقای ساختار مشاوران بانوان در دستگاه‌های اجرایی و استان‌ها بوده، زیرا با بهبود وضعیت این بانوان درراستای تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی در ادارات و دستگاه‌های اجرایی، موفقیت‌های بیشتری ازسوی جامعه بانوان مشاهده شد. درواقع پایگاه تشکیلاتی مشاوران زنان و خانواده در دستگاه‌های اجرایی به‌عنوان یکی از مصوبات ستاد ملی زن و خانواده به‌تصویب رسید تا زین‌پس مشاوران هم‌ردیف مدیرکل یا معاونان در دستگاه‌ها ارتقاء جایگاه داشته باشند. براین‌اساس ستاد ملی زن و خانواده در جلسه ۲۷ فروردین ۱۴۰۱ با حضور رئیس‌جمهوری مصوبه‌ای مربوط به ساختار معاونت و ساختار مشاوران مرتبط با معاونت زنان و خانواده ریاست جمهوری داشت چون این مشاوران در وزارتخانه‌ها و سازمان‌های گوناگون استقرار دارند، به‌همین‌منظور ارتباط معاونت با این مشاوران و جایگاهی که در وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها موردبررسی قرار گرفت. یکی از اقدامات مؤثر دولت سیزدهم در سال گذشته توجه به جایگاه مدیریتی زنان بود که برای ارتقای این‌وضعیت تلاش‌های زیادی صورت گرفته به‌نحوی‌که اکنون ۲۵.۲ درصد از مدیریت‌های دولتی در سطوح عالی، میانی و مدیریت اجرایی در عرصه قدرت و تصمیم‌گیری دراختیار بانوان است. فعالیت یک‌هزار و ۱۲۱ زن قاضی در کشور، رشد ۲۲۷ درصدی زنان داوطلب نمایندگی مجلس در دوره یازدهم، کسب ۱۱۱ کرسی مجلس شورای اسلامی توسط زنان در ۱۱ دوره، ارتقای میزان مشارکت زنان در مجلس به ۵.۵۹ درصد و حضور ۱۶.۵ برابری زنان نماینده مجلس شورای اسلامی از دور اول از دستاوردهای زنان پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا سال ۱۴۰۰ است که همه این‌ها نشان از توجه به حوزه زنان و خانواده دارد. در سال ۵۵ جمعیت باسواد ۴۸.۸ درصد جمعیت ایران بود یعنی تقریباً ۴۸ درصد مردم باسواد بودند. این‌عدد الآن ۹۷ درصد برای گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال است. به‌گفته «علیرضا عبدی» معاون وزیر و رئیس سازمان نهضت سوادآموزی فاصله رشد و فاصله باسوادی مردان و زنان در سال ۵۵ به‌میزان ۲۳.۴ دهم بود و امروز این فاصله به ۶ درصد رسیده و حدود ۱۷.۵ درصد کاهش یافته است. فاصله سواد شهری و روستایی نیز از ۳۴.۵ به ۱۱ درصد رسیده است. همچنین قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تنها ۳۸ هزارنفر دانشجوی زن در دانشگاه‌ها تحصیل می‌کردند که نسبت به جمعیت دانشجویان کشور حدود ۲۷ درصد را شامل می‌شد. بعدازانقلاب اسلامی در کشور در زمینه‌های مختلف پیشرفت‌هایی زیادی حاصل شد که زنان نیز توانستند نقش‌آفرینی کنند که حضور در مراکز علمی ازآن‌جمله است. به‌طوری‌که براساس اعلام سازمان سنجش ۶۱ درصد داوطلبان آزمون سراسری در سال جاری زن و ۳۹ درصدشان مرد هستند. در سال گذشته هم تعداد زنان بیش از مردان بود. براساس اعلام سازمان سنجش در سال ۱۴۰۰، تعداد زنان داوطلب کنکور، ۵۹.۵۵ درصد و سهم مردان ۴۰.۴۵ درصد بود. در سال ۱۳۹۹ هم وضعیت به‌همین‌شکل بود و دانشجویان زن، ۵۳ درصد قبولی‌ها را به‌خود اختصاص دادند. نویسنده‌های زن ایرانی در دهه‌های اخیر نقش قابل‌توجهی در ادبیات و خصوصاً ادبیات داستانی داشته‌اند. تاریخ ایران پر از بانوان سخت‌کوش و شجاعی است که باوجود بسیاری از مشکلات توانسته‌اند به موفقیت‌های چشمگیری دست یابند. دراین‌میان بسیاری از آثار نویسنده‌های معروف زن ایرانی به درخشش جهانی رسیده‌اند و جوایز و افتخارات زیادی را نیز ازآن‌خود کرده‌اند. محمدمهدی اسماعیلی؛ وزیر فرهنگ‌وارشاد اسلامی در یادداشتی دراین‌زمینه اظهار داشته سال ۱۳۵۸ فقط از ۱۱ بانو کتاب منتشر شده بود که این آمار پس‌ازانقلاب و تاکنون به نزدیک به ۳۰ هزار بانوی فعال دراین‌حوزه رسیده است. همچنین طبق گزارش‌های رسانه‌ای، اکنون ۶۰ درصد کرسی‌های دانشگاه‌های کشور به استادان زن تعلق دارد و ۳۵ درصد هیئت‌علمی کشور را زنان به‌خود اختصاص داده‌اند. همچنین ۴ هزار زن نویسنده داریم که در عرصه نگارش مباحث مقاومتی کتاب دارند. در سطح قوانین بالادستی، کمیسیون وضعیت زنان در ۲۵ مارس ۲۰۲۲ نتیجه‌گیری‌هایی را درمورد «دستیابی به برابری جنسیتی و توانمندسازی همه زنان و دختران در چارچوب سیاست‌ها و برنامه‌های کاهش خطرات تغییر اقلیم، محیط‌زیست و بلایا» به‌تصویب رساند که در دستورکار کشورها قرار گرفت. همچنین از دید فائو که بنیان‌گذار روز جهانی کوهستان است زنان نقش کلیدی در حفاظت از محیط‌زیست، کوهستان و توسعه اجتماعی و اقتصادی دارند. آن‌ها بیشتر مدیران اصلی منابع کوهستانی، نگهبانان تنوع زیستی، حافظان دانش سنتی و متولیان فرهنگ محلی هستند. در ایران نیز از پس از پیروزی انقلاب اسلامی زنان در حوزه محیط‌زیست، اقلیم و بحران‌ها با پیشرفت‌های چشمگیر توانسته‌اند دراین‌حوزه چهاردوره تصدی ریاست سازمان محیط‌زیست را ازآن‌خود کنند. اکنون نیز تصدی ۴۰ درصد پست‌های معاونان سازمان حفاظت محیط‌زیست به بانوان توانمند و استعداد بالای مدیریتی اختصاص دارد. زنان کارآفرین در عرصه‌های اقتصادی به‌دنبال جذب و تأمین بازاری برای فروش محصولات خود هستند که دراین‌دوره دولت سیزدهم به این‌مهم توجه کرده و اکنون با همکاری معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری این‌موضوع به نتایج خوبی رسیده است. دراین‌باره، اگرچه مشارکت اقتصادی بانوان به حدود ۱۳ درصد وضعیت کسب‌وکار کشور رسیده و باوجوداینکه نیمی از جامعه ایران زنان هستند، اما فعالیت زنان کارآفرین از نوع خود بسیار چشمگیر و ستودنی است تا با دسترنج فعالیت کاری خود بتوانند دراین‌شرایط اقتصادی بهبود وضعیت خود را شاهد باشند. «خدیجه کریمی» مدیرکل امور بین‌الملل معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده دررابطه‌با وضعیت کارآفرینی زنان اظهار داشت که زنان بیش از ۳۲ درصد از اعضای شرکت‌های فعال در اقتصاد و بازار کشور را تشکیل می‌دهند؛ اکنون با تأسیس ۲۵۰ شرکت دانش‌بنیان توسط زنان، فعالیت ۷۳۵ زن به‌عنوان مدیرعامل شرکت‌های دانش‌بنیان و ۲ هزار و ۳۹۰ زن به‌عنوان عضو هیئت‌مدیره دراین‌گروه شرکت‌ها را شاهد هستیم. یکی‌دیگر از موضوعات امیدوارکننده برای بانوان کارآفرین اختصاص ۴۲ درصد طرح‌های اشتغال بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان امام (ره) به بانوان کارآفرین است که طبق آمارهای موجود از مجموع ۲۰۳ هزار طرح اشتغال‌زایی اجتماع‌محور ایجاد شده در مناطق محروم و روستایی سراسر کشور ۴۲ درصد معادل بیش از ۸۵ هزار طرح به بانوان کارآفرین اختصاص پیدا کرده است. یکی‌دیگر از اتفاقاتی‌که در سال ۱۴۰۱ رخ داد انتشار بیانیه‌ای با امضای بیش از ۳۰۰ نفر از بانوان متصدی سینمای ایران بود که دراین‌بیانیه بر آزارگری و اعمال قدرت بر زنان در محیط سینما تأکید کرده و هنرمندان دراین‌بیانیه نوشته بودند که «هرگونه خشونت، آزار و باج‌گیری جنسی در محیط کار» ازنظر این زنان متصدی سینما، محکوم است و این زنان برای توقف آن خواستار «عواقب قانونی جدی برای متخلفان» شدند که دراین‌باره معاون رئیس‌جمهوری در امور زنان و خانواده اشاره داشت که بر خود لازم می‌داند که گوش شنوای مطالبات زنان هنرمند در عرصه سینمای ایران باشد و با دعوت از آن‌ها با همکاری نهادهای مسئول و متولی برای طراحی سازوکار لازم صیانت از شأن و منزلت زنان، دراین‌حوزه یاری رساند. از زمان تأسیس سازمان ملی هوانوردی و فضا آمریکا «ناسا» زنان نقش بسیارمهمی دراین‌سازمان فضایی ایفا کرده و رهبری کارهای مهمی را برعهده داشته‌اند که می‌توان به انجام محاسبات تا اعزام فضانوردان به ماه و دیگر مأموریت‌ها اشاره کرد و به‌طورکلی می‌توان گفت زنان نقش مهم در پیشبرد اکتشافات فضایی ایفا کرده‌اند. از نخستین زنان دراین‌عرصه می‌توان به «کیتی اوبرین جوینر، نانسی رومن، سالی راید، آنالی فیشر، کریستا مک اولیف، کاترین سولیوان، آیلین کالینز، کالپاناچاولا، پگی ویتسون، جسیکا میر و کریسینا کوک» اشاره کرد. به‌تازگی نیز ناسا فهرستی از ۹ زن را ارائه داده است که به‌احتمال‌زیاد فضانورد مأموریت ماه از میان آن‌ها انتخاب خواهد شد که نام «یاسمین مقبلی» فضانورد ایرانی نیز در میان آن‌ها مشاهده می‌شود. بعد از دیدار ایران با کامبوج که در رده ملی برگزار شد، بازی استقلال و مس کرمان از سری رقابت‌های لیگ برتر ایران دومین دیدار رسمی بود که زنان ایرانی پس‌ازمدت‌ها با خریدن بلیت راهی ورزشگاه شدند. علاوه‌براین براساس آمارها بیش از ۱۶ هزار باشگاه ورزشی زنان در کشور فعال است که این نشان از رشد خوب ورزش در میان بانوان ایرانی است. همچنین سه‌هزار و ۳۰۲ مدال در رویدادهای اخیر جهانی توسط ورزشکاران زن، فعالیت ۷۰ زن به‌عنوان رئیس هیئت ورزشی در سطح استان‌ها، ۵۱ زن رئیس و نایب‌رئیس فدراسیون‌های ورزشی، فعالیت ۸۸ هزار و ۳۶۶ نفر داور زن در مسابقات ملی و بین‌المللی حضور زنان ایرانی در ۹۷ کرسی بین‌المللی در فدراسیون‌های ورزشی جهان از دیگر دستاوردهای حوزه زنان در بخش ورزش است. همچنین گفتنی است که زنان ایرانی در سال ۱۴۰۱ به موفقیت‌های قابل‌توجهی رسیدند. برای مثال زنان ایرانی توانستند به جام ملت‌های آسیا راه یابند. همچنین تیم ملی والیبال زنان ایران نیز بعد از ۴۸ سال در بازی‌های ۲۰۲۲ شرکت کرد./ پایگاه اطلاع‌رسانی دولت