گوگل چگونه رقبا را فیلتر می‌کند؟!
سروناز بهبهانی
«گوگل» در زندگی روزانه میلیاردهانفر در سراسر جهان حضور دارد و موقعیت‌های پیشرو در جستجوی آنلاین، نقشه‌ها و سایر خدمات دارد. تسلط «گوگل» به‌قدری گسترده است که «وزارت دادگستری ایالات‌متحده» را به‌راه‌انداختن یک دعوی حقوقیِ ضدِانحصار مدنی برای آنچه معتقد است نمونه‌هایی از رفتارهای ضدرقابتی و انحصاری‌ست، راه‌اندازی کرده است. این گرافیک که از داده‌های Similarweb استفاده می‌کند، میزان برتریِ «گوگل» را نسبت به رقبای اصلی موتورهای جستجو همچون «بینگ» و «یاهو» نشان می‌دهد. داده‌هایی که در اینفوگرافیک ارائه شده، سهم مشخص هر برند از بازار جهانیِ موتورهای جستجو از ژوئن 2023 در تمام پلتفرم‌ها (دسکتاپ، موبایل و تبلت) است. متوجه باشید که این تحلیل، شامل «چین» نمی‌شود (جایی‌که اکنون «گوگل» و سایر شرکت‌های فناوری آمریکایی در آنجا ممنوع هستند)؛ یا «روسیه» (جایی‌که «گوگل» فعالیت خود را در آنجا متوقف کرده است). طبق آنچه در گزارش‌ها منعکس شده است؛ سهم «گوگل» از «بازار جهانیِ موتور جستجو» 90.7درصد بوده و این‌سهم برای «بینگ» 3.2درصد، برای «یاهو» 3.2درصد و برای سایرین 2.9درصد است؛ به‌عبارتی، سهم مجموعِ تمام موتورهای دیگر دررقابت‌با «گوگل» کاملاً ناچیز است! بزرگ‌ترین بازیکن موجود در گروه «سایر موتورهای جستجو» ابزاری متعلق به «کره جنوبی» به‌نامِ Naver است: 0.48درصد! هرچند کاملاً مشابه «گوگل»، خدمات آنلاین متعددی مانند جستجو، ارائه ویدئو و پرداخت‌های موبایلی را نیز ارائه می‌دهد. آیا «گوگل» بدون هیچ‌گونه دخل‌وتصرفی در بازار توانسته یکه‌تازِ میدان باشد؟ خبرِ مربوط به آماده‌شدنِ «گوگل» برای دفاع از شکایات (در ایالات‌متحده) می‌تواند شکِ ما را نسبت‌به‌اینکه این برند، در عرصه رقابت «حضوری پاک و صادقانه» ندارد، تقویت کند. در ژانویه سال 2023 «وزارت دادگستری ایالات‌متحده» یک شکایت «آنتی‌تراستِ مدنی» (قوانین ضدِانحصار یا Antitrust؛ یکی از اجزای مهم در اقتصاد آزاد که برای باز‌نگه‌داشتن و حفظ رقابت بین کسبوکارها ضروری‌ست؛ طبق این قانون؛ مصرف‌کننده حق گزینه‌هایی برای انتخاب؛ و کسبوکارها حق شانس موفقیت در بازار را دارند. آمریکا با اتخاذ قانون فدرال جدیدی به‌نام «آنتی‌تراست شرمن» در سال ۱۸۹۰، خود را پایه‌گذار قوانین رقابتی معرفی کرد) علیه «گوگل» به‌دلیل «انحصار فناوری‌های تبلیغات دیجیتال» را اعلام کرد. شکایت یادشده حاکی‌ازآن‌است‌که «گوگل» از رفتارهای ضدرقابتی، انحصاری و غیرقانونی برای ازبین‌بردن یا کاهش شدید هرگونه تهدید بر تسلطش بر فناوری‌های تبلیغات دیجیتال استفاده کرده است. دادستان کل وزارت دادگستری آمریکا (مریک بی گارلند) استدلال ضدِانحصار به‌‌جهتِ محکوم‌سازیِ «گوگل» را چنین مطرح کرده: «انجام اقداماتی بالقوه که پرچم قرمز تلقی شده و عبارت‌اند از قراردادن Google به‌عنوان مرورگر پیش‌فرض موبایل در تلفن‌های اندرویدی، طراحی نتایج جستجو برای آسیب‌رساندن به رقبا و همکاری مداوم این شرکت با اپل (مالک مرورگر Safari)»؛ بااین‌حال، برخی از ادعاهای کمتر اساسی ازآن‌زمان توسط قاضی «آمیت مهتا» رد شده است. پرونده دادگاه «گوگل» که سپتامبر 2023 به‌جریان افتاده؛ بزرگ‌ترین محاکمه انحصاری فناوری ایالات‌متحده از اقدام علیه شرکت «مایکروسافت» در سال 2001 است. انتظار می‌رود «گوگل» برای رد اتهاماتِ خود، استدلال کند که صرفاً یک «محصول برتر» ارائه می‌دهد. سؤال مهم این است: آیا «بینگ» می‌تواند «گوگل» را واقعاً به‌چالش بکشد؟ برای پاسخ، اجازه دهید نگاهی کنیم به سهم بازار «ایالات‌متحده» در 12ماه‌گذشته منتهی به ژوئن 2023. «بینگ» کمی بالاتر از سهم بازار «ایالات‌متحده» 5.5درصد (در مقابل 3.2درصد در سطح جهانی) را حفظ کرده؛ بااین‌حال، به‌نظر نمی‌رسد «بینگ» در سال 2023 (حتی پس از انتشار آخرین نسخه مجهز به هوش مصنوعی در ماه فوریه)، هیچ جذابیتی کسب کرده باشد. «بینگِ جدید» نتیجه سرمایه‌گذاری 10میلیارددلاری «مایکروسافت» در OpenAI در ابتدای 2023 است که به این غول فناوری اجازه داده GPT-4 محبوب را در محصولات و خدمات مختلفش بگنجاند.
پربسامدترین سرچ‌های «گوگل»
4 سپتامبر 2023 «الجزیره» طیِ گزارشی اعلام کرد: «گوگل» 25ساله شده است! محبوب‌ترین موتور جستجوی جهان به‌عنوان یک پروژه تحقیقاتی، توسط «لری پیج» و «سِرگِی برین» در اواخر دهه 1990 شروع‌به‌کار کرد؛ وقتی هر‌دو، دانشجوی دکترا در «دانشگاه استنفورد» بودند. آن‌ها با صرف ساعت‌ها کار در خوابگاه، الگوریتم جدیدی را برای موتورهای جستجو توسعه دادند که وب‌سایت‌ها را طبق تعداد وب‌سایت‌های دیگری که به آن‌ها پیوند داده بودند، رتبه‌بندی می‌کرد. آن‌ها این الگوریتم را PageRank نامیدند؛ که «مؤثرتر» از انواعِ موجود بود و به‌این‌ترتیب، «گوگل» به‌سرعت تبدیل به محبوب‌ترین موتور جستجوی وب شد و تا همین‌امروز که حدود 91درصد سهم بازار جهانی را دراختیار دارد، این عنوان را حفظ کرده است. نام گوگل از اصطلاح ریاضی Googol گرفته شده است که به این‌عدد اشاره دارد: 1+100صفر! به‌نشانه قصد بنیان‌گذاران برای سازمان‌دهی حجم زیادی از اطلاعات. درطول‌سال‌ها، این موتور جستجو، به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره ما تبدیل شده است و روش جستجو، برقراری ارتباط و تعامل با اطلاعات آنلاین را شکل می‌دهد. در سال 2006، «فرهنگ لغت آکسفورد» کلمه Google را به‌عنوان «فعل» برای اشاره به کاوشِ اطلاعات در اینترنت (بدون‌توجه به موتور جستجوی مورداستفاده)، افزود. درهمان‌سال، گوگل Google Trends راه‌اندازی شد؛ پلتفرمی آنلاین که پنجره‌ای را به تریلیون‌ها جستجویی که هرسال در جهان ازاین‌طریق جستجو می‌شود، ارائه می‌دهد. بررسیِ داده‌های آماری از این پلتفرم که جستجوها از سال 2003 تا سال 2022 را دربرمی‌گیرد؛ جستجوی نام و اطلاعات «شخص، سلبریتی، سیاستمدار» با 38بار حضور در فهرست، بیشترین فراوانیِ جستجوها را به‌خود اختصاص داده است. به‌ترتیب، «محصولات فناوری» با 27بار حضور، «رویداد ورزشی» با 15بار حضور، «فاجعه، حادثه» با هشت‌بار حضور، «فیلم، برنامه تلویزیونی، آهنگ» با هفت‌بار حضور؛ و دیگر موارد با پنج‌بار حضور، «پربسامدترین سرچ‌های گوگل» بوده‌اند؛ که در داده‌نمای زیر، بیشترین عناوین را در هر بخش مشاهده می‌کنید.
تسلط «گوگل» بر بازار موتورهای جستجو
تا ژانویه 2022، «گوگل» 91.9درصد از سهم بازار را دراختیار داشت. از زمان معرفی این جستجوگر در سال 1997، تمام موتورهای جستجوی دیگر، زمان دشواری را در‌تلاش برای رسیدن به همان سطح اندکِ رقابتی، داشته‌اند. در دهه گذشته، «گوگل» سهم بازار بالای خود را در بازار موتورهای جستجو حفظ کرده است و عمده درآمد خود را از‌طریق تبلیغات به‌دست می‌آورد. در‌طول‌زمان، خدمات خود را به پست الکترونیکی، ابزارهای بهره‌وری، دستگاه‌های تلفن‌همراه و سایر سرمایه‌گذاری‌ها نیز گسترش داده است.
«گوگل» پربازدیدترین سایت جهان
رقمی که برای بازدید از «گوگل» ثبت شده؛ ماهانه 89.3میلیارد‌بار است. هر‌روز میلیاردها کاربر، برای انجام جستجوهای روزانه‌شان، به «گوگل» متکی‌اند؛ البته جدا‌از‌اینکه یک موتور جستجوست، خدمات دیگری نیز ارائه می‌دهد: جیمیل، اخبار، خرید؛ و خدمات به‌عنوان پلتفرم ویدئو و تصاویر نیز. 16.3درصد از ترافیک ارگانیک «گوگل» در «ایالات‌متحده»، از افرادی‌ست‌که عبارت Google را جستجو می‌کنند.
استفاده از لنز «گوگل»
سرچ «گوگل» نه‌تنها از‌طریق کانال‌های معمولی مانند مرورگرهای دسکتاپ و موبایل انجام می‌شود؛ بلکه کاربران گزینه‌های جدیدتر مانند «لنز» را نیز بررسی می‌کنند. این گزینه که سال 2017 راه‌اندازی شد، برنامه‌ای‌ست که از هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی پشتیبانی می‌کند و به کاربران کمک می‌کند تا اشیاء را از‌طریق دوربین گوشی‌های هوشمند، شناسایی کنند. کافی‌ست دوربین‌های خود را سمت شیء هدایت کنند و از «گوگل» بپرسند که چیست؟ کمی بیش از یک‌سال پس از راه‌اندازی، «لنز» توانسته یک‌میلیارد آیتم مختلف را تشخیص دهد.
تعداد جستجوهای روزانه «گوگل»
طبق آخرین داده‌ها؛ «گوگل» در هرثانیه بیش از 99000 جستجو را پردازش می‌کند؛ یعنی می‌شود روزانه بیش از 8.5میلیارد جستجو! در سال 1998، «گوگل» بیش از 100هزار جستجو در روز را پردازش می‌کرد. تا پایان سال 2006، همان‌مقدار جستجو توسط «گوگل»، در یک‌ثانیه پردازش شد.