توسعه کاوشگرهای زیستی؛ نیازی برای توسعه صنعت فضایی
با گذشت حدود دوسال از آغاز فعالیت دولت سیزدهم در حوزه فضایی، تعداد پرتاب ماهواره به عدد ۱۱ رسیده است. با آغاز‌به‌کار دولت سیزدهم، یکی از راهبردهای مهم که در دستور‌کار قرار گرفت، توسعه صنعت فضایی بود؛ صنعتی که در چند‌سال پیش‌از‌آن با کم‌توجهی مواجه بود. وزارت ارتباطات، کار خود در‌این‌حوزه را تقریباً از دی‌ماه ۱۴۰۰ و پس از تشکیل اولین جلسه شورای‌عالی فضایی پس از ۱۰سال، آغاز کرد. در‌این‌مدت، همکاری و تعامل دستگاه‌های مختلف با یکدیگر باعث شد رکوردهای بسیار‌خوبی در صنعت فضایی به‌ثبت برسد. تزریق ماهواره «ثریا» با «ماهواره‌بر قائم ۱۰۰» در مدار ۷۵۰کیلومتری، ارتفاع پرتاب در ایران را به رکورد جدیدی رساند. پس از مدت کوتاهی ایران توانست با ماهواره‌بر بومی «سیمرغ» برای نخستین‌بار تزریق چندگانه ماهواره در مدار را تجربه کند. در‌این‌پرتابِ موفق که هشتم بهمن‌ماه 1402 به ثبت رسید، ماهواره‌های «مهدا»، «هاتف» و «کیهان» به مدار بیضوی با کمینه ۴۵۰ و بیشینه حدود ۱۱۰۰کیلومتر تزریق شدند. بر‌اساس آخرین آمار؛ در دوسال‌گذشته ۱۱ پرتاب در صنعت فضایی ایران به‌ثبت رسیده است. دی‌ماه ۱۴۰۰ پرتاب ماهواره «ققنوس» با «ماهواره‌بر سیمرغ» انجام شد. اسفندماه ۱۴۰۰ «ماهواره نور ۲» با «ماهواره‌بر قاصد»، خردادماه ۱۴۰۱ «ماهواره ناهید ۱» با «ماهواره‌بر ذوالجناح»، مردادماه ۱۴۰۱ «ماهواره خیام» با «ماهواره‌بر سایوز» انجام شد. ادامه روند با پرتاب زیرمداری بلوک انتقال‌مداری «سامان» در مهرماه 1401 و پرتاب زیرمداری ماهواره با «ماهواره‌بر قائم ۱۰۰» در آذرماه ۱۴۰۱ انجام شد. مهرماه ۱۴۰۲ «ماهواره نور ۳» با «ماهواره‌بر قاصد»، آذرماه ۱۴۰۲ کپسول زیستی با پرتابگر «سلمان»، دی‌ماه ۱۴۰۲ «ماهواره ثریا» با «ماهواره‌بر قائم ۱۰۰»، بهمن‌ماه ۱۴۰۲ نیز ماهواره‌های «مهدا»، «کیهان» و «هاتف» با «ماهواره‌بر سیمرغ» هم‌زمان به مدار تزریق شدند. جدیدترین کپسول زیستی ایران با نام «کاووس» با پرتابگر بومی «سلمان» با‌موفقیت به فضا پرتاب شد. پرتاب این کپسول زیستی با محموله علمی، پژوهشی و فناورانه در‌راستای تحقق نقشه‌راه طرح اعزام انسان به فضاست که به‌منظور توسعه و اکتساب فناوری‌های مورد‌نیاز در‌این‌راستا به ارتفاع ۱۳۰کیلومتری از سطح زمین پرتاب شد. کاوشگر بومی «سلمان» به‌وزن شش‌تُن و ارتفاع ۱۲متر، ۸۸سانتی‌متر قطر دارد و قطر پایین کپسول آن نیز ۱۳۰سانتی‌متر است. این کاوشگر، در حوزه عملکرد و دقت از نسل جدید پرتابگرها محسوب شده که برای حمل کپسول‌های زیستی به فضاست که قابلیت اطمینان بالایی دارد و کپسولی با ارتفاع ۱.۸متری با قطر پایینی ۱.۳متری را با‌موفقیت به فضا پرتاب کرد. موتور این کاوشگر 67ثانیه فعالیت داشت و کپسول زیستی را تا ارتفاع ۳۵کیلومتری بالا بُرد؛ کپسول در ارتفاع ۴۵کیلومتری از پرتابگر جدا شد و کپسول تا ارتفاع ۱۳۰کیلومتری اوج گرفت. این کاوشگر در «کنترل آئرودینامیکی»، از قابلیت اطمینان و ایمنی بسیار‌بالایی برخوردار است؛ به‌نحوی‌که شوک ارتعاشی ناشی از جدایش، شتاب و پایداریِ آن، کاملاً کنترل‌شده است. پس از پرتاب موفق جدیدترین کپسول زیستی ایران، متخصصان صنعت فضایی ایران اندکی پس از پرتاب، موفق به بازیابی کپسول روی زمین شدند. طبق بررسی‌های انجام‌شده؛ سپر ضربه‌گیر کپسول موفق عمل و توانسته مطابق طراحی، انرژی کپسول را هنگام رسیدن به سطح زمین به‌خوبی تلف کرده که از دستاوردهای مهم این‌پروژه به‌حساب می‌آید. در مأموریت کپسول، حمل «موجود زنده» تعریف نشده بود؛ اما تعدادی «کیت زیستی» توسط کپسول حمل؛ و با‌موفقیت روی زمین بازیابی شده است.