چرا به واقعیت «کمبود آب» بی‌توجهیم؟
داخلی‌سازی خشک‌سالی با صادرات آب مجازی!
رد‌پای «آب مجازی» در تولید بسیاری از کالاهایی که استفاده می‌کنیم، فراتر از تصور است. این‌شکل از آب به دو شکل مورداستفاده قرار می‌گیرد: نخست؛ آبی که مستقیم یعنی عین آب برای مصارف کشاورزی، دام‌پروری، صنعت، شرب، پخت‌وپز، استحمام، شست‌وشوی وسایل زندگی نظیرِ اتومبیل، فرش و لباس موردبهره‌برداری قرار می‌گیرد. دوم؛ استفاده از آب به‌صورت غیرمستقیم. به‌طورمثال: آب موردنیاز برای تولید یک‌کیلوگرم گوشت گاو ۱۵۰۰۰لیتر است یا برای تولید یک‌جفت کفش با چرم گاو ۸۰۰۰لیتر آب مصرف می‌شود. همچنین آب موردنیاز برای یک‌کیلوگرم گوشت مرغ ۳۰۰۰لیتر و برای یک‌کیلوگرم گندم ۱۳۰۰لیتر است یا مثلاً برای یک‌عدد متوسط تخم‌مرغ ۱۳۵لیتر و برای یک‌عدد سیب متوسط ۷۰لیتر آب مصرف می‌شود. این‌درحالی‌ست‌که به‌گفته «علی سید‌زاده» (مدیرکل دفتر مدیریت مصرف آب، خدمات مشترکان و کاهش هدررفت شرکت مهندسی آب‌وفاضلاب کشور) سرانه مصرف آب ۲۳۳لیتر به‌ازای هرنفر در شبانه‌روز، سرانه مصرف خانگی ۱۹۱لیتر به‌ازای هرنفر در شبانه‌روز و سرانه مصرف هر واحد خانگی ۴۷۸لیتر به‌ازای هر واحد (در ایران) است. «آب مجازی» به مقدار آبی گفته می‌شود که طی فرآیند تولید یک کالا (خدمت) یا یک فرآورده کشاورزی، مصرف می‌شود تا به مرحله تکامل برسد و مقدار آن، معادل جمع کل آب مصرفی در مراحل مختلف زنجیره تولید؛ از لحظه آغاز تا پایان است. باتوجه‌به بحران شدید کمبود آب در سطح جهان؛ به‌ویژه در سال‌های اخیر، مفهوم «آب مجازی» در بسیاری از کشورها برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی و کشاورزی از اهمیت بسیار برخوردار است و چون امکان تجارت آب به‌لحاظ حجم و قیمت آن نیست، کشورهای کم‌آب و پرجمعیت جهان، سرانجام مجبور شده‌اند در بحث صادرات و واردات کالاها بادرنظرگرفتن میزان آب مجازی مصرفی آن‌ها، تمهیدات مناسبی به‌کار گیرند و خود را از تولید محصولات آب‌دوست که منجر به فشار بر منابع آبی کشور می‌شود، آزاد و رها سازند.
«آب پنهان»، «آب مجازی» یا «آب نهفته» مفهومی‌ست که توسط «پرفسور تونی آلن» در سال ۱۹۹۳ معرفی شد؛ و به مجموع حجم آبی که در مراحل مختلف تهیه، تولید و ارائه یک محصول (غذا، کالا، انرژی یا خدمات) مستقیم یا غیرمستقیم استفاده می‌شود، می‌گویند؛ مثلاً برای تولید یک‌کیلو مرغ، آب برای «خوراک مرغ»، برای «رشد دانه‌ای که مرغ آن‌را می‌خورد»، برای «ابزارآلات ذبح مرغ» و ... مصرف می‌شود. صفت «مجازی» (پنهان یا نهفته) دراین‌تعریف یعنی: بخش عمده آب مصرف‌شده طی فرایند تولید، در محصول نهایی «وجود فیزیکی» ندارد و درحقیقت، بخش بسیار ناچیزی از آب مصرفی درپایان به‌عنوان آب واقعی در بافت محصول باقی خواهد ماند. نکته مهم اینکه: صفت مجازی به‌معنای غیرواقعی نیست؛ بلکه حجم راستین آبی‌ست که پیش‌تر مصرف شده است.