عامل انسانی؛ علت ۹۵درصد آتش‌سوزی‌ها در مراتع و جنگل‌های کشور
آمارها نشان می‌دهد در شرایطی بیش از ۷۰درصد آتش‌سوزی‌ها در مراتع و جنگل‌های کشور در ناحیه رویشی زاگرس به‌وقوع می‌پیوندد که ۹۵درصد آن، عامل انسانی دارد. تحلیل آماری آتش‌سوزی‌های رخ‌داده در یک‌دهه‌اخیر در کشور نشان می‌دهد: ۹۵درصد آتش‌سوزی‌های رخ‌داده عامل انسانی داشته و فقط پنج‌درصد به عوامل طبیعی منتسب شده‌اند که اختلافات قومی و قبیله‌ای، تصرف اراضی ملی توسط افراد سودجو، نابودساختن درختان توسط دامداران به‌منظور رشد بیشتر علوفه از علل اصلی آن به‌شمار می‌رود. سهل‌انگاری کشاورزان در آتش‌زدن باقیمانده پسماندهای کشاورزی، بی‌مبالاتی گردشگران، چوپانان و شکارچیان، پروژه‌های عمرانی بااستفاده‌از مواد آتش‌زا که اقدامات احتیاطی در آن‌ها رعایت نمی‌شود و پرتاب سیگار یا کبریت مشتعل در مسیر جاده‌ها توسط رانندگان و سرنشینان خودروها نیز از عوامل اصلی حریق‌های غیرعمدی انسانی‌ست. درباره عوامل طبیعی نیز می‌توان به بروز پدیده‌هایی نظیر صاعقه و رعدوبرق، تغییر شرایط اقلیمی نظیر درجه حرارت و خشک‌سالی، افزایش تراکم پوشش گیاهی یک‌ساله با بارش‌های بهاری و تغییر رژیم بارندگی از برف زمستانه به باران اشاره کرد. آخرین آمار مربوط به آتش‌سوزی در مناطق طبیعی ایران به اطلاعات سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری کشور اختصاص دارد که وقوع این حوادث را تا تیرماه امسال بررسی کرده؛ آمار بیانگر افزایش ۲۷درصدی تعداد و افزایش ۲۲۹درصدی مساحت حریق رخ‌داده درمقایسه‌با مدت مشابه پارسال است. دراین‌بازه ۴۴درصد مساحت حریق رخ‌داده مربوط به مراتع، ۳۶درصد مربوط به جنگل‌های طبیعی و بقیه مربوط به اراضی جنگلی و جنگل‌های دست‌کشت بوده است. درمجموع ۹۷درصد مساحت کل حریق‌های رخ‌داده مربوط به رویشگاه‌های زاگرس استان‌های لرستان، فارس و کهگیلویه‌وبویراحمد با ۱۹۹۰، ۱۶۲۳ و ۱۰۳۸هکتار بیشترین سطح سوخته را دارا بوده‌اند. خشکیدگی پوشش گیاهی متراکم، وزش شدید باد هنگام وقوع آتش‌سوزی، اختلافات قومی و قبیله‌ای و تجهیزات ناکافی عمده دلایل آتش‌سوزی‌های ۱۴۰۳ بوده است. طبق گزارشی که به‌تازگی مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر کرده است؛ آمارهای جهانی نیز بیان می‌کند ایران از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۳ درمجموع ۸۷۴هکتار از پوشش درختی خود را به‌دلیل آتش‌سوزی از دست داده که این‌میزان ۲۱درصد کل کاهش پوشش درختی در کشور بوده است. سال ۲۰۱۹ نیز سالی بوده که بیشترین تلفات پوششی درختی به‌دلیل آتش‌سوزی دراین‌دوره ثبت شده به‌گونه‌ای‌که دراین‌سال ۸۹هکتار از پوشش گیاهی به‌علت آتش‌سوزی از دست رفته که معادل ۶۲درصد از کل پوشش درختی ازدست‌رفته درآن‌سال بوده. نگاهی به نواحی رویشی درگیر در آتش‌سوزی‌ها نشان داده بیش از ۷۰درصد آتش‌سوزی در ناحیه رویشی زاگرس به‌وقوع می‌پیوندد؛ این‌وضعیت را می‌توان به کمبود رطوبت هوا و میزان افزایش دما طی سالیان اخیر و تغییرات اقلیمی دراین‌ناحیه نسبت داد. بقیه آتش‌سوزی‌ها یعنی ۲۷درصد آن مربوط به نواحی رویشی ایران و تورانی، خلیج و عمانی و ارسبارانی‌ست؛ و تنها سه‌درصد به مناطق هیرکانی مربوط است. این آتش‌سوزی‌ها ازمنظر پوشش زمین، ۳۵درصد مناطق جنگل طبیعی، شش‌درصد مناطق جنگل دست‌کشت، ۵۹درصد مناطق مربوط به مراتع است. از کل آتش‌سوزی‌های رخ‌داده در دهه اخیر ۷۹درصد آتش‌سوزی‌ها سطحی و ۱۵درصد آتش‌سوزی تنه‌ای و تنها شش‌درصد مربوط به آتش‌سوزی تاجی‌ست. آمار ارائه‌شده توسط سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری نشان می‌دهد که در سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۲ درمجموع ۲۰۳۷۸فقره آتش‌سوزی رخ داده که درنتیجه‌آن ۱۸۳۶۰۸هکتار از جنگل‌ها و مراتع دچار حریق شده است. به‌این‌ترتیب دراین‌سال‌ها به‌طورمتوسط سالیانه ۲۰۳۸فقره آتش‌سوزی در سطح ۱۸۳۶۱هکتار به‌وقوع پیوسته است که در برخی سال‌ها همچون سال ۹۹ هم در فقره و هم در مساحت میزان آتش‌سوزی بسیارفراتر از میانگین ۱۰ساله بوده که شرایط اقلیمی نظیر میزان بارش بهاری و تغییرات رژیم بارندگی و خشک‌سالی دراین‌شرایط مؤثر بوده است. ایرنا