کانادا؛ یا پنجاه‌ویکمین ایالت آمریکا؟!
قبس زعفرانی: «ترامپ» تصویر بدون رُتوش سیاست‌های آمریکاست؛ سیاست‌هایی که توسعه‌طلبی و منفعت‌طلبی بخشی از آن‌را تشکیل می‌دهد و ماهیت واقعی‌اش بر «جهان‌خواری» مبتنی‌ست. «دونالد «ترامپ»» روز 8 ژانویه در پستی جنجالی در پلتفرم Truth Social عکسی از آمریکا و کانادا منتشر کرد که باهم یکی شده بودند و بالای آن‌ها نوشته بود: «اوه کانادا!» قبل از انتشار این پست، «ترامپ» گفته بود از «قدرت اقتصادی» علیه کانادا (همسایه شمالی) استفاده خواهد کرد تا آن‌را به خاک آمریکا ملحق کند و از کانادا به‌عنوان پنجاه‌ویکمین ایالت آمریکا نام می‌بُرد. از زمان انتخاب «ترامپ» به ریاست‌جمهوری در پاییز گذشته وی بارها کانادا را تهدید کرده و خواستار الحاق آن به آمریکا شده و از آن به‌عنوان اقدامی مثبت و سازنده یاد کرده است. «ترامپ» می‌گوید: «اوضاع را پس از خلاصی از این خط ساختگی ترسیم‌شده تصور کنید؛ این‌موضوع حتی در حوزه امنیت ملی نیز برای ما بهتر خواهد بود». درپاسخ‌به این اظهارات «جاستین ترودو» (نخست‌وزیر مستعفی کانادا) و «ملانی جولی» (وزیر امور خارجه این‌کشور) گفتند که کشورشان هرگز در برابر تهدیدات «ترامپ» تسلیم نمی‌شوند و تأکید کردند: «کانادا هرگز و به‌هیچ‌وجه بخشی از ایالات‌متحده نخواهد شد». البته «ترامپ» این پست را ساعاتی پس از اعلام استعفای «ترودو» از سمت نخست‌وزیری و ریاست حزب حاکم کانادا (پس از نزدیک به یک‌دهه به‌دست‌گرفتن اداره این‌کشور) منتشر کرد.
قصه از کجا شروع شد؟
اظهارات و تهدیدات «ترامپ» پرسش‌هایی درباره میزان جدی‌بودن آن‌ها، انگیزه‌های پشت آن و میزان نزدیک‌بودن آن‌ها به واقعیت مطرح می‌کند. از زمان به‌قدرت‌رسیدن «ترامپ» در دور اول ریاست‌جمهوری آمریکا در سال 2017 وی بحران‌های متعددی برای کشورهای متحد و هم‌پیمان آمریکا ایجاد کرد؛ از جمله این پرونده‌ها می‌توان به پرونده بازنگری در تعرفه‌های گمرکی اتحادیه اروپا، چین، کانادا و دیگر کشورها اشاره کرد و طی آن «ترامپ» خواستار ایجاد اصلاحاتی کامل در توافقنامه تجاری آمریکا با کانادا شد. «ترامپ» توافقنامه تجاری آمریکا و کانادا را که 25سال‌قبل بین دو کشور امضا شده بود، برای آمریکا «فاجعه» خواند و آن‌را تهدیدکننده امنیت ملی آمریکا توصیف کرد. به‌همین‌دلیل تابستان سال 2018 در چارچوب طرح اقتصادی‌اش به‌نام «اول آمریکا» مجموعه تعرفه‌های گمرکی جدیدی برای کانادا وضع کرد. او به‌این‌طریق درصدد بود بخشی از کسری تجاری آمریکا را با تغییر در سیاست‌های تجاری؛ به‌ویژه تبدیل توافقنامه‌های تجارت آزاد چندجانبه به توافقنامه‌های تجاری دوجانبه جبران کند. این تغییرات باعث بروز بحران بین «ترودو» و «ترامپ» شد. کانادا به افزایش تعرفه‌ها بر صادرات فولاد و آلومینیوم کانادا به آمریکا با اعمال تعرفه‌های 10 تا 25درصدی بر واردات کالاهای آمریکایی به‌عنوان اقدامی تلافی‌جویانه علیه «ترامپ» پاسخ داد. مذاکره‌کنندگان کانادایی و آمریکایی در پایان 2018 برای اصلاح توافقنامه تجارت آزاد آمریکای‌شمالی (نفتا) توافق کردند؛ توافقنامه‌ای که «ترامپ» خواستار لغو آن با کانادا و مکزیک شده بود. بعد از پیروزی در انتخابات 2024 وی باردیگر تهدیدات خود مبنی‌بر اعمال تعرفه‌های گمرکی «عادلانه» برای آمریکا را از سر گرفت و 25 نوامبر در پلتفرم Truth Social نوشت: «20 ژانویه یکی از اولین فرمان‌های اجرایی‌ام اعمال تعرفه‌های گمرکی 25درصدی برای همه کالاهای وارداتی از مکزیک و کانادا خواهد بود. تعرفه‌ها تازمانی‌که دو کشور کانادا و مکزیک با قاچاق موادمخدر به‌ویژه فنتانیل و مهاجران مبارزه نکنند، پابرجا خواهند ماند». درپی این اظهارات، «کریستیا فریلند» (وزیر دارایی سابق کانادا) هشدار داد که کانادا به‌عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری ایالات‌متحده، باید این تهدیدات را جدی بگیرد. اختلاف‌نظر بین «فریلند» و «ترودو» بر سر نحوه تعامل با تعرفه‌های احتمالی «ترامپ» استعفای «فریلند» را درپی داشت و ضربه‌ای غیرمنتظره به دولت نامحبوب «ترودو» وارد کرد. «ترامپ»، بخ مسخره‌کردن «ترودو» پرداخت و او را نه نخست‌وزیر؛ بلکه «فرماندار ایالت بزرگ کانادا» خواند و از کانادا به‌عنوان یکی از ایالت‌های ایالات‌متحده و نه یک «کشور مستقل» یاد کرد. وقتی از «ترامپ» سؤال شد آیا از نیروی نظامی استفاده خواهد کرد؟ پاسخ داد: «نه؛ قدرت اقتصادی» و افزود: «ادغام کانادا و ایالات‌متحده گام مثبتی خواهد بود. تصور کنید وقتی از شر این خط ترسیمی ساختگی خلاص شویم، اوضاع چطور خواهد بود. این برای امنیت ملی نیز بسیاربهتر خواهد بود». او روز 6 ژانویه در پُستی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد، گفت: «اگر کانادا با ایالات‌متحده ادغام شود، هیچ تعرفه‌ای وجود نخواهد داشت، مالیات‌ها بسیار کاهش می‌یابد و کانادا از تهدید کشتی‌های روسی و چینی که دائماً آن‌را محاصره می‌کنند، کاملاً در امان خواهد بود». همان‌روز «ترودو»؛ نخست‌وزیر کانادا پس از 10سال اداره امور، به‌دلیل نارضایتی‌های گسترده مردمی و درگیرکردن کانادا در بحران‌های متعدد اقتصادی که با روی‌کارآمدن «ترامپ» بدون‌تردید بیشتر می‌شد، از سِمت خود و همچنین رهبری حزب حاکم استعفا کرد. «ترامپ» درواکنش‌به استعفای «ترودو» اظهار داشت: «بسیاری از مردم کانادا دوست دارند پنجاه‌ویکمین ایالت آمریکا باشند. ایالات‌متحده بیش‌ازاین نمی‌تواند کسری تجاری عظیم را تحمل کند و به پرداخت یارانه برای سرپاماندن کانادا ادامه دهد. ترودو بااینکه از این‌موضوع آگاه بود، استعفا کرد. اگر کانادا با ایالات‌متحده ادغام شود، دیگر تعرفه‌های گمرکی وجود نخواهد شد، مالیات‌ها به‌میزان قابل‌توجهی کاهش خواهد یافت و کشور از تهدید کشتی‌های روسی و چینی که همواره آن‌را احاطه کرده‌اند، در امان خواهد ماند، وای چه کشور بزرگی تشکیل خواهد شد!»
دستاویزهای قانع‌کننده برای الحاق
مهم‌ترین دستاویزهای «ترامپ» برای الحاق کانادا به آمریکا را می‌توان در‌این‌موارد ارزیابی کرد:
1. کانادا و ایالات‌متحده از جمله بزرگ‌ترین شرکای اقتصادی در جهان هستند. ایالات‌متحده بازار اصلی صادرات کاناداست و بالعکس. «ترامپ» معتقد است برداشتن مرز بین دو کشور باعث افزایش جریان تجارت و سرمایه‌گذاری و حذف تعرفه‌های گمرکی می‌شود.
2. «ترامپ» می‌گوید که کانادا طولانی‌ترین مرز حفاظت‌نشده جهان با ایالات‌متحده (8.891کیلومتر) را دارد که تهدیدی برای امنیت ملی ایالات‌متحده است و قاچاق موادمخدر و مهاجران را افزایش می‌دهد؛ لذا ازنظر جغرافیایی منطقی‌ست کانادا بخشی از ایالات‌متحده شود.
3. کانادا دارای منابع‌طبیعی عظیم و هنگفت مانند نفت (رتبه سه دارای ذخایر اثبات‌شده نفت در دنیا)، گاز طبیعی، مواد معدنی کمیاب و الوار است. «ترامپ» معتقد است این‌ها قدرت اقتصادی ایالات‌متحده را به‌عنوان یک کشور واحد افزایش می‌دهد.
4. «ترامپ» مدعی‌ست کانادا با عضویت در ناتو، در دفاع‌ازخود به‌طورکامل بر حمایت آمریکا متکی‌ست؛ بنابراین، ادغام دو کشور گامی منطقی برای تقویت امنیت جمعی خواهد بود.
نقشه رؤیایی کانادا
کانادا با مساحتی درحدود 9.98میلیون‌کیلومترمربع دومین کشور بزرگ جهان است. این‌کشور دارای بافت و ساختار جغرافیایی متنوعی مانند کوه‌ها، دشت‌ها، جنگل‌ها و رودخانه‌هاست و بر روی سواحل سه اقیانوس اطلس، اقیانوس آرام و قطب شمال واقع شده است. کانادا حدود 39میلیون‌نفر (2025) جمعیت دارد و یکی از کم‌تراکم‌ترین کشورهای جهان است که میانگین تراکم جمعیت در آن به حدود چهارنفر در هرکیلومتر مربع می‌رسد. کانادا 10 استان و سه منطقه دارد. ازنظر پراکندگی جمعیت؛ اکثریت جمعیت کانادا در امتداد مرز جنوبی با ایالات‌متحده متمرکز شده‌اند؛ جایی‌که شهرهای بزرگی مانند تورنتو، ونکوور و مونترال آنجا قرار دارند. اقتصاد کانادا بر معادن، کشاورزی، فناوری و صنایع انرژی متکی‌ست. تولید ناخالص داخلی دراین‌کشور به حدود 2.2هزارمیلیارددلار آمریکا می‌رسد. دلار کانادا یکی از باثبات‌ترین ارزهای دنیا محسوب می‌شود. کانادا دارای منابع‌طبیعی هنگفتی‌ست؛ ازجمله‌اینکه این‌کشور سومین کشور دارای ذخایر نفت‌خام دنیاست. مهم‌ترین معادن آن شامل طلا، اورانیوم، نیکل، الماس و مس است. حدود 40درصد مساحت کشور را جنگل پوشش می‌دهد که می‌تواند از درختان آن برای تولید الوار استفاده کند و سرانجام اینکه کانادا حدود 20درصد از کل آب شیرین جهان را در خود دارد.
گستره مناسبات دو کشور
کانادا بزرگ‌ترین شریک تجاری ایالات‌متحده است و تجارت بین آن‌ها سالانه به حدود 750میلیارددلار می‌رسد. صادرات کانادا به ایالات‌متحده عبارت‌اند از نفت‌خام، گاز طبیعی، مواد معدنی، محصولات کشاورزی مانند گندم و جو و الوار؛ و واردات کانادا از آمریکا عبارت‌اند از تجهیزات تکنولوژیکی، خودرو و قطعات یدکی، تجهیزات پزشکی، محصولات کشاورزی مانند ذرت و سویا و دارو. نیروی نظامی کانادا شامل ارتشی‌ست ۶۸۰۰۰نفری با ۲۷۰۰۰نفر نیروی ذخیره. کانادا بر فناوری‌های نظامی پیشرفته آمریکا متکی‌ست و در طرح‌های مشترک با ایالات‌متحده برای توسعه سامانه‌های دفاعی خود شرکت می‌کند. دولت حدود 1.4درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به هزینه‌های دفاعی اختصاص می‌دهد که کمتر از میانگین توصیه‌شده ناتو یعنی دودرصد است. کانادا همچنین یکی از اعضای «ناتو» است و در همه برنامه‌های دفاع هوایی و موشکی با ایالات‌متحده شرکت می‌کند. فرماندهی دفاع هوافضای آمریکای‌شمالی (NORAD) نیز نمونه‌ای از همکاری عمیق نظامی بین دو کشور است. ازنظر تاریخی؛ روابط کانادا و آمریکا به زمان تشکیل این دو کشور بازمی‌گردد؛ وقتی‌که استعمارگران اروپایی؛ ازجمله فرانسوی‌ها و انگلیسی‌ها در قرن شانزدهم میلادی وارد این دو کشور شدند و پس از کشتار بومیان بیشترین نقش را در شکل‌گیری دو کشور ایفا کردند. در آمریکا ۱۳ مستعمره بریتانیا در سواحل شرقی آمریکای‌شمالی هسته اولیه تشکیل کشور ایالات‌متحده را تشکیل دادند و در کانادا نیز فرانسوی‌ها در منطقه «کِبک» مستقر شدند تا در سال 1608 «فرانسه جدید» را تأسیس کنند؛ بعدها بخش‌هایی از کانادا مستعمره بریتانیا شد. با اتحاد سه مستعمره بریتانیا در آمریکای‌شمالی در سال 1867 کانادا به‌عنوان یک «کشور فدرال مستقل» متشکل از چهار استان تشکیل شد. پس‌ازآن، مساحت کانادا گسترش یافت و از بریتانیا مستقل شد. نماد این استقلال «اساسنامه وست مینستر» در سال 1931 بود که بعدها پایه و اساس قانون اساسی کانادا را تشکیل داد و به‌این‌ترتیب، کانادا در سال 1982 به‌طورکامل از بریتانیا جدا و مستقل شد. از زمان استقلال ایالات‌متحده در سال 1776 تابه‌امروز، آمریکا دوبار اقدام به حمله نظامی به کانادا کرده. افزون‌برآن، ایالات‌متحده تلاش کرده از جنبش‌های مختلفی در داخل کانادا حمایت و آن‌ها را تشویق به جدایی‌طلبی و الحاق به ایالات‌متحده کند. در سال‌های اولیه تأسیس ایالات‌متحده، چندین شخصیت سیاسی آمریکایی طرفدار حمله و الحاق کانادا بودند؛ اما شکست آمریکا در جنگ‌های الحاق کانادا، انقلاب آمریکا و جنگ 1812 باعث شد، ایالات‌متحده از ایده الحاق کانادا منصرف شود. حالا پس‌ازسال‌ها «ترامپ» به‌خاطر اهداف و منافع اقتصادی باردیگر طرح الحاق کانادا به آمریکا را مطرح کرده. این‌طرح که با تهدیدات وی مبنی‌بر تصرف کانال پاناما و جزیره گرینلند همراه شده، در کنار سیاست‌های این‌کشور در چهارگوشه جهان؛ ازجمله منطقه خاورمیانه و خلیج‌فارس ثابت می‌کند آمریکا یک کشور «توسعه‌طلب» نیست؛ بلکه بنابر فرمایش بر حق امام راحل؛ «جهان‌خوار» است. فارس