ردپای دانشبنیانها در توسعه صنعت پتروشیمی
سال ۱۴۰۱ نام تولید، دانشبنیان و اشتغالآفرین را برگزید، سالی که بسیاری از صنایع با بهکارگیری از آن رشد خود را رقم زدند، یکی از این صنایع، صنعت پتروشیمی بود که توانست ازاینطریق افزایش بهرهوری و کاهش خامفروشی را محقق کند. شرکتهای دانشبنیان، از سالهای گذشته تاکنون، سهم و جایگاه خود را در صنعت نفت بسیارزودتر از صنایع دیگر باز کردند، دراینمیان، صنعت پتروشیمی پیشتازی چشمگیری دراینروند داشته و امروز شرکتهای دانشبنیان و فناور در افزایش میزان تولید و دسترسی به دانش فنی و تأمین تجهیزات و نیازهای فنی صنعت پتروشیمی نقش زیادی دارند. شرکتهای دانشبنیان با عبور از تحریمها و فشارهای اقتصادی مختلف توانستهاند سدشکن تحریم باشند و صنایع مختلف ازجمله پتروشیمی را در پروژههای ازقبل برنامهریزیشده جهش دوم و سوم و طرحهای پیشران کمک کنند. البته اتفاق مهمی که در میانه تلاش برای توسعه دانشبنیانها در صنعت نفت، بخصوص صنعت پتروشیمی رخ داده، تکمیل زنجیره ارزش تولید محصولات و جلوگیری از خامفروشی در کنار سود سرشار برای کشور است. صنعت پتروشیمی ایران با بررسی و ارزیابی درست از بازار و آنچه در قالب جهش دوم و سوم خود و پسازآن پیشبینی کرده است، تلاش میکند محصولات خود را متنوعتر از هشت محصول اولیه و پایه یعنی متانول، آمونیاک، اتیلن، پروپیلن، بوتادین و BTX بنزن، تولوئن و زایلین عرضه کند و دراینبخش است که پای شرکتهای دانشبنیان بهمیان میآید و پیشبینی میشود، صنعت پتروشیمی ایران با اجرای برنامههای هدفمند در سال ۲۰۲۶ با ظرفیت تولید سالانه ۵۷میلیونتن به جایگاه اول منطقه دست یابد. طبق گفته کارشناسان اینحوزه، آنچه امروز بهعنوان هدف مهم و کلان آینده صنعت پتروشیمی درنظر گرفته شده، توسعه فعالیتهای صنایع تکمیلی با هدف کاهش خامفروشی در پتروشیمیست. با بهره از دانشبنیانها و فناوری میتوان صنعت را از عقبماندگی و منسوخشدن نجات داد. برای رسیدن به اهداف شماری اقدامها انجامشده است. براینمونه مراکز نوآوری در مجتمعهای پتروشیمی راهاندازی شده که برای آینده این صنعت مطلوب بوده و نیز برای ارزیابی شرکتهایی که چه مقدار بهسمت دانشبنیانشدن میروند هم اقدامهای انجام شده است. امروزه هدف، قطع خامفروشی و استقلال اقتصادی یکی از پیششرطهای اجرای پروژههای صنعت پتروشیمی بوده و اجرای پروژههای تکمیل زنجیره ارزش و طرحهای پیشران، فعالسازی صنایع کوچک و پارکهای صنعتی و شیمیایی بههمینمنظور بوده است. طبق ارزیابیهای صورتگرفته ظرفیتی درحدود هشتمیلیارددلار پروژه فعال در صنعت پتروشیمی برای ورود شرکتهای فناور و دانشبنیان وجود دارد که اگر شرکتهای داخلی از آن استفاده نکنند، این مجال نصیب خارجیها خواهد شد، تاکنون اقدامات خوبی در حوزه بهکارگیری از دانشبنیانها در صنعت پتروشیمی صورت گرفته اما انتظار میرود که شرکتهای فناور و دانشبنیان ایرانی به سطوح بینالمللی برسند. یکی از راهبردهای صنعت پتروشیمی حرکت بهسمت تولید محصولات پاییندست ارزشآفرین است، دراینزمینه بحثهای زیادی مطرح و چهار پارک در پارسیان، ماهشهر، عسلویه و مکران طراحی شده که درحالاجراییشدن است. طبق پیشبینیها، تقاضای جهانی برای محصولات پتروشیمی سالانه حدود ۴.۵درصد رشد خواهد داشت، درصورتیکه افزایش تقاضای فرآوردههای نفتی روبهکاهش است، بنابراین باید محصولات نفت و گاز کشور را بهسمت توسعه صنعت پتروشیمی و ایجاد ارزشافزوده بیشتر هدایت کنیم. طبق برنامهریزیهای انجامشده، ظرفیت صنعت پتروشیمی تا ۱۰سالآینده از ۹۰میلیونتن کنونی به نزدیک ۲۰۰میلیونتن در سال خواهد رسید و دوبرابر خواهد شد که نقش تعیینکننده در تحریمها در ارزآوری برای کشور دارد. اکنون بیش از ۱۸۰ شرکت داخلی درزمینه حل مشکلات پلنتها، تولید و لایسنس و دانش فنی با هدف راهاندازی خطوط و طرحهای جدید، افزایش بهرهوری، تقویت و حمایت از صنایع ساخت داخل و انجام امور پژوهشی و تحقیقاتی کاربردی، در صنعت پتروشیمی فعال هستند، بیشک استفاده از پتانسیل دانشبنیانها دراینعرصه میتواند کمکرسان باشد تا علاوهبر ارزآوری در حوزه خودکفایی بیشتر نیز گام برداریم./ ایسنا