1 آبان؛ روز بیهقی
روز اول آبان، از سال ۱۴۰۱ به‌نام «روز ملی بزرگداشت ابوالفضل بیهقی» در تقویم ملی کشور به‌ثبت رسیده است. زبان فارسی نقش مهمی در ماندگاری فرهنگ و تمدن والای ایرانی اسلامی دارد و بی‌تردید در مسیر مانایی این زبان فاخر «ابوالفضل بیهقی» اهتمامی ویژه داشته؛ به‌گونه‌ای‌که وی را خداوندگار و احیاگر نثر فارسی دانسته‌اند. این ادیب، پژوهشگر و تاریخ‌نگار بزرگ را «پدر نثر فارسی» لقب داده‌اند و یکی از مفاخر خطه «بیهق» (سبزوار کنونی) است که نام بلندش به‌مثابه خورشیدی همواره در آسمان ادب این سرزمین می‌درخشد. وی با نگارش اثر گران‌سنگ و بی‌نظیر خود موسوم به «تاریخ بیهقی»، میراث جاودانه‌ای برای قوام‌بخشی هویت این مرز‌و‌بوم و زنده‌نگه‌داشتن زبان فاخر فارسی بر جای گذاشته است. طبق آنچه در تواریخ آمده است؛ «ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی» مشهور به «دبیر» در سال ۳۸۵ هجری قمری در قریه «حارث‌آباد» سبزوار دیده به جهان گشوده و آموزش ابتدایی را در بیهق و تحصیلات تکمیلی را در نیشابور گذرانیده است. وی به‌سبب علاقه وافر به نویسندگی به دربار غزنویان راه یافت و به دستیاری «خواجه ابونصر مُشکان» برگزیده شده و او بیهقی را محرم و یار نزدیک خود دانست؛ چنانکه اسرار و اخبار دستگاه غزنوی را با او در‌میان می‌گذاشت و این‌موضوع سرمایه ارزشمندی برای بیهقی در کتابت تاریخش بوده. بیهقی در دوران حکومت مسعود غزنوی (فرزند سلطان محمود) نیز دبیر دیوان رسالت بود و زیر دست «ابوسهل زوزنی» کار می‌کرد و در زمان سلطنت «عزالدوله عبدالرشید غزنوی» در ۴۴۰ رسماً ریاست دیوان رسالت را برعهده گرفت و چندی‌بعد به‌سبب دسته‌بندی‌ها و سعایت سخن‌چینان دربار، برکنار و زندانی شد. وی که در‌آن‌مقطع خود را نزدیک به روزگار بازنشستگی و دوران پیری می‌دید تصمیم گرفت حاصل تجربیاتش را در قالب اثری عظیم برای آیندگان به‌یادگار گذارد؛ لذا سراغ یادداشت‌هایش رفت و از سال ۴۴۸ تا ۴۵۱ به تألیف این تاریخ پرداخت. کتاب ارزشمند «تاریخ بیهقی» که با نام‌های دیگری نظیر «تاریخ مسعودی»، «تاریخ آل سبکتکین»، «جامع التواریخ» و نیز «تاریخ آل ناصر» معروف است از اُمهات نثر فارسی و از منابع مهم و معتبر شناخت تاریخ ایران در دوره غزنویان است که باید اقرار کرد آیینه شفاف و بی‌غبار روزگار غزنویان و بخش‌های شرقی ایران آن‌روزگاران است.