10 آبان؛ روز آبانگان
یکی از جشن‌های 12گانه در ایران باستان «آبانگان» بوده. این جشن به‌استناد برخی گاه‌شماری‌ها؛ 10 آبان که نام روز با ماه همسان بود، در ستایش «آناهیتا» (ایزدِ آب‌های روان) برگزار می‌شد. شاید امروز آن‌چنان‌که باید آب را مقدس ندانیم و آن احترامی که باید برای این مایه حیات قائل باشیم، به‌فراموشی سپرده باشیم. شاید آلوده‌کردن و استفاده بی‌رویه از آب جزوی از عادات روزمره ما شده باشد. شاید آن‌قدرکه باید، متوجه بحران بی‌آبی نیستیم اما در روزگارانی در ایران باستان این عنصر حیات بسیار مقدس بود و مردمان آن‌زمان براین‌باور بودند که هرگز آب را آلوده نکنند و حتی این‌کار جرم محسوب می‌شد. آن‌ها در آبان‌ماه که به‌معنای ماه آب‌هاست به ستایش آب و «آناهیتا» (الهه آب‌ها) می‌پرداختند و 10 آبان از این‌ماه را جشن می‌گرفتند. آیینی که امروز در غبار فراموشی‌ست و شاید در معدود جاهایی از ایران آن‌را جشن بگیرند. روایت‌های گوناگون و گاه غیرمستند از دلایل برگزاری جشن آبانگان وجود دارد اما در تمام روایات آنچه حائزاهمیت به‌نظر می‌آید این‌است‌که این جشن در ستایش آب برگزار می‌شده. یکی از روایت‌ها مربوط به پیروزی «زَو» بر افراسیاب است؛ «زو» پسر تهماسب بود و وقتی بر افراسیاب پیروز شد قنات و نهرهایی را احداث کرد تا همه ایرانیان آب داشته باشند. در کتاب «گاه‌شماری و جشن‌های ایران باستان» نوشته «هاشم رضی» دراین‌باره آمده: «در دوران جنگ‌هایی میان ایرانیان و تورانیان، به‌فرمان افراسیاب کاریزها و نهرهای آب ویران و پُر شده بود. زَو پسر تهماسب دستور داد آن کاریزها را آباد و لایروبی کنند و نهرها و بزرگ آب‌روان‌هایی ساختند و به همه‌جا ترتیبی داد تا جوی‌های آب برسد. دراین‌روز بود که به همه مردم کشورها آگاهی رسید پادشاهی از ضحاک بشد و فریدون به پادشاهی رسید و مردمان پس از دوران دراز، ایمن و آسوده‌خاطر شده و به کارهای خود پرداختند».