اهمیت «سواد مالی» به‌روایت کارشناسان و صاحب‌نظران
«سواد مالی»، «سواد عاطفی»، «سواد زیست‌محیطی»، «سواد اجتماعی» و «سواد معنوی»؛ ابعاد جدید آموزش هستند. دراین‌بین، تسلط بر امور مالی؛ دست‌کم به اندازه‌ای که در نوسانات بازار کنونی دچار مشکل نشویم یا در دام شیادان اقتصادی نیفتیم، می‌تواند راهگشای ما در روزهای پیشرو باشد که بی‌شک هرازگاهی با یک شوک اقتصادی، دست‌اندازهایش زیاد می‌شود. «آکادمی هوش مالی» گفت‌وگویی با کارشناسان و صاحب‌نظران در ایران و سایر کشورها انجام داده که می‌تواند تبیین‌کننده این‌شکل از سواد مدرن بوده و اطلاعات ما را دراین‌زمینه افزایش دهد. این فهم به‌قدری مهم است که در سال ۱۹۶۶، «یونسکو» هشتم سپتامبر را «روز جهانی سوادآموزی» نام‌گذاری کرد. در تعریف اینه نهاد، «باسواد» شخصی‌ست که مهارتی در جامعه داشته باشد و «این سواد» را به‌کار بگیرد تا بتواند تغییر مثبت در زندگی فردی، اجتماعی، حرفه‌ای و البته جامعه ایجاد کند.
نسرین فخری؛ مدیر گروه آموزش کمیسیون ملی یونسکو-ایران آموزش را شالوده رشد جوامع معرفی می‌کند و توضیح می‌دهد: «از نگاه یونسکو اگر آموزش به‌درستی در جوامع پایه‌ریزی و تقویت نشود، سایر فعالیت‌ها ازجمله فرهنگ، علوم اجتماعی، علوم طبیعی و ارتباطات تحت‌الشعاع قرار می‌گیرند. ازاین‌رو، آموزش باکیفیت و همگانی شعار یونسکو است. این سازمان بحث آموزش را دیگر محدود به سواد پایه نمی‌داند. هرچند هنوز کشورهایی هستند که خواندن و نوشتن در آن‌ها چالش است اما بسیاری کشورها از این‌مرحله عبور کرده و درحال‌رفع نواقص نظام آموزشی هستند». وی درباره نقش و اهمیت «سواد مالی»، به‌عنوان یکی از کاربردی‌ترین مهارت‌های زندگی، می‌گوید: «متأسفانه به بعضی از جنبه‌های سواد ازجمله سواد مالی، به‌خوبی پرداخته نشده و سرمایه‌گذاری‌ها و حمایت‌های لازم دراین‌زمینه صورت نگرفته است اما در سال‌های اخیر جریان‌ها و پویش‌هایی راه‌اندازی شده و برخی مؤسسات کتاب‌های سواد مالی برای سنین مختلف تألیف کرده‌اند. این کتاب‌ها به‌شکل آزمایشی و منطقه‌ای در بعضی مدارس دردسترس قرار گرفته و نتایج حاصل از آموزش‌ها نشان می‌دهد کودکان دید درستی نسبت به آینده مالی خود پیدا کرده‌اند. ازآنجاکه اقتصاد موضوعی جدی برای آینده کشورهاست، کشوری می‌تواند در سطح بین‌المللی موفق حاضر شود که اقتصادش را به‌درستی هدایت کرده باشد. اقتصاد آینده کشور ما نیز در گروی دانشی‌ست که به کودکان منتقل می‌شود. ازاین‌رو کمیسیون ملی یونسکو علاقه‌مند است تا با مجموعه‌هایی که دراین‌زمینه فعالیت می‌کنند ارتباط برقرار کند و با معرفی آن‌ها به وزارتخانه‌های متولی ازجمله آموزش‌وپرورش و علوم و تحقیقات، این بُعد از سواد را نیز به‌نحوی وارد درس‌های اجباری مدارس؛ و دانش‌آموزان را با مقوله‌های مالی و اقتصادی آشنا کند».
دکتر کمیل رودی درباره جایگاه سواد می‌گوید: «در گذشته به کسی‌که خواندن و نوشتن می‌دانست، باسواد می‌گفتند اما از قرن هفدهم و زمانی‌که دایرة‌المعارف‌نویسی درباره مشاغل شروع شد، پروژه استاد و شاگردی جای خود را به مدرسه‌سازی داد تا مردم بتوانند علوم را فرابگیرند. این فرایند موجب شکاف میان علم و سواد شد؛ درحالی‌که تاپیش‌ازاین جدایی، آموزش حرفه‌ها با مهارت‌های زندگی همراه بود. زمانی‌که نظام‌های آموزشی متوجه شدند تفکیک علم از سواد کمکی به بهترشدن زندگی نکرده است، برشی افقی برایش درنظر گرفتند به‌نام سواد؛ مانند سواد مالی، سواد عاطفی، سواد ارتباطی یا سواد رسانه‌ای. ازنظر نظام علمی، سواد برشی افقی و میان‌رشته‌ای از تمام علوم است که به زندگی بهتر کمک می‌کند. برای مثال، در سواد مالی هم مؤلفه‌های روانشناسی و ریاضی و هم جامعه‌شناسی و تاریخ آموزش داده می‌شود». وی درباره نحوه گسترش سواد توضیح می‌دهد: «در ترویج سوادها عموماً دچار مشکل هستیم و این همان تعارضی‌ست که از جایگاه مدرسه ناشی می‌شود. مدرسه قرار بوده انسان‌ها را در شاخه‌های مختلف پرورش دهد اما عموماً نظام‌های آموزشی در برابر علوم میان‌رشته‌ای مقاومت می‌کنند و نمی‌توانند مهارت‌های زندگی را آموزش دهند. در آموزش‌وپرورش کشورهای دنیا، سوادها هنوز جایگاه درست خود را پیدا نکرده‌اند و این مؤسسات و نهادهای دیگر هستند که در آموزش این سوادها پیشرو شده‌اند و آن‌را ترویج می‌کنند». رودی «سواد مالی» را مهم‌ترین مهارت زندگی خوانده و دراین‌زمینه می‌گوید: «اهمیت سوادها یا مهارت‌های زندگی از خود زندگی برمی‌آید. ازاین‌رو، هرقدر زندگی اهمیت داشته باشد، یادگیری این مهارت‌ها هم مهم هستند. ازآنجاکه سواد مالی به توسعه ابعاد مختلف زندگی کمک می‌کند می‌توان آن‌را مهم‌ترین مهارت زندگی خواند. پرداختن به بعد مالی و نظم‌بخشی به آن، تمام جنبه‌های زندگی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. ترویج سواد مالی به‌دلیل ماهیت چندوجهی، چندبعدی و چندرشته‌ای کار دشواری‌ست. لازمه ترویج سواد مالی این‌است‌که نهادها متوجه باشند این‌کار به‌تنهایی قابل‌انجام نیست؛ مثلاً آموزش‌وپرورش بدون همکاری سایر نهادها نمی‌تواند ترویج آن‌را برعهده بگیرد. تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد که بهتر است بخش خصوصی و غیردولتی هدایتگر باشند و نهادهای مختلف درکنارهم ترویج و آموزش آن‌را انجام دهند».
از نگاه حسین عسکری (استاد تجارت بین‌الملل دانشگاه جرج واشینگتن)؛ سواد، توانایی خواندن و نوشتن و فراترازآن درک عمیق آنچه خوانده شده و ظهور و بروز آن در نوشتار است. سواد این‌فرصت را برای افراد فراهم می‌آورد تا شهروندانی خوب و متعهد باشند و به جامعه‌شان کمک کنند. اگر افراد بخوانند، بنویسند، درک کنند و به‌درستی بیان کنند، می‌توانند با رویدادهای فعلی جهان همگام شوند و برای نجات دنیا تلاش کنند. سواد، به افراد کمک می‌کند مولد باشند و به رؤیاهای خود دست یابند. آموزش باسواد آغاز می‌شود و اساس رونق اقتصادی‌ست». وی درباره نحوه ترویج و انتشار سواد می‌گوید: «اولین مؤلفه سواد، خواندن است و والدین باید پیش از شروع آموزش رسمی در مدارس با خواندن داستان، فرزندان خود را به مطالعه علاقه‌مند کنند. سازمان‌های بین‌المللی مانند یونسکو و سازمان‌های مردم‌نهاد نیز نقش مهمی دراین‌زمینه ایفا می‌کنند و باید تأمین مالی مؤلفه‌های اساسی آموزش سواد برای کودکان را برعهده بگیرند. ایجاد رقابت و تعیین جایزه نیز محرک‌های خوبی برای ترویج سواد و انگیزه‌بخش است». وی «سواد مالی» را درک تصمیم‌گیری‌های مالی، نحوه عملکرد آن و رابطه افراد با پول، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری معرفی می‌کند و می‌گوید: در دنیای امروز، نحوه مدیریت پول به‌اندازه شغل و کسب‌درآمد مهم است. داشتنِ پس‌انداز برای تحصیل فرزندان، صندوق اضطراری، بازنشستگی و سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف ابعاد بسیارمهمی از زندگی افراد و خانواده‌هایشان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. تشویق کودکان به یادگیری «سواد مالی» به‌اندازه سوادآموزی اهمیت دارد. مهم است کودکان زیرنظر پدر و مادرانشان حساب بانکی داشته باشند، پس‌انداز را یاد بگیرند و کم‌کم سرمایه‌گذاری کنند. به‌نظر او؛ دوره «سواد مالی» نهایتاً باید از کلاس دهم در برنامه‌های دبیرستان‌ها گنجانده شود و اجباری باشد.
شیلا ممبوگا؛ مشاور و کارشناس «مرکز سلامت مالی» در امارات متحده عربی درباره جایگاه سواد توضیح می‌دهد: «در عصر اطلاعات نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که توانایی خواندن و نوشتن برای درک، استفاده و انتشار اطلاعات ضروری‌ست. همه ما به سواد نیاز داریم تا بتوانیم در زندگی روزمره، از رسانه‌های مکتوب تا شبکه‌های اجتماعی، اطلاعات موردنیاز خود را کسب کنیم. توانایی خواندن و نوشتن به‌این‌معناست‌که باسوادها از روندهای فعلی جهان و رویدادها جا نمانند و مسائلی که دنیای ما را شکل می‌دهد، به‌خوبی درک کنند». ممبوگا درباره اهمیت مهارت‌های مالی می‌گوید: «افراد با سواد مالی شانس بیشتری برای رویارویی با مسائل مالی و جلوگیری از مشکلات آن دارند. ترویج این مهارت مهم و افزایش آگاهی درباره آن نیز ازطریق شبکه‌های اجتماعی، برگزاری پویش‌ها، تشویق متخصصان مالی به تألیف کتاب دراین‌زمینه، گنجاندن آموزش مالی در برنامه‌های درسی مدارس و فرهنگ‌سازی برای گفت‌وگوهای مالی در خانواده امکان‌پذیر است».
تونی استوئر؛ نویسنده و مدرس «سواد مالی» در آمریکا، توانایی خواندن را به داشتن کلیدی تشبیه می‌کند که می‌تواند درهای دانش در تمام جهان را باز کند. او معتقد است که خواندن، فرصتی برای یادگیری موضوع‌های مختلف فراهم می‌آورد. افزایش سواد به افراد کمک می‌کند در تمام ابعاد زندگی موفق‌تر عمل کنند. وی درباره ترویج سواد توضیح می‌دهد: «یکی از ساده‌ترین روش‌ها، انجام فعالیت در سطح محلی‌ست. به‌این‌شکل‌که ابتدا آموزش در خانواده شروع می‌شود و والدین خواندن را به فرزندان خود یاد می‌دهند. سپس، افراد و خانواده‌ها با راه‌اندازی کتابخانه محلی و اشتراک‌گذاری کتاب‌ها، سواد را در سطح منطقه و جامعه خود ترویج می‌کنند. وب‌سایت کتابخانه کوچک رایگان توصیه‌های گام‌به‌گام خوبی درزمینه راه‌اندازی کتابخانه محلی ارائه می‌کند». وی درباره نقش کلیدی «سواد مالی» در زندگی می‌گوید: «مردم سراسر دنیا به‌دلیل نبود مؤلفه‌های اساسی برای مدیریت زندگی مالی خود با چالش مواجه‌اند و همه ما در دوران همه‌گیری سواد مالی جهانی بسر می‌بریم. از نداشتن پس‌انداز و درک درست درباره پول گرفته تا بدهی زیاد؛ مردم با مشکلات مالی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. من مشاور و مدافع رفاه مالی هستم و معتقدم سلامت مالی فراتر از آموزش مالی‌ست و بر تمام ابعاد زندگی ما ازجمله شادی، سلامت جسم و روابط تأثیر می‌گذارد. یکی از روش‌های ترویج سواد مالی و ارتقای سلامت مالی دیگران، اشتراک‌گذاری داستان مالی افراد است. اصطلاحات پیچیده مالی و اقتصادی، فرایند یادگیری و ترویج را دشوارتر می‌کند. بنابراین، آموزش باید طبق اصول ابتدایی و بااستفاده‌از اصطلاحات ساده و روزمره انجام شود. پادکست‌ها، وبلاگ‌ها و مقالات ساده به مردم کمک می‌کنند درباره امور مالی آگاه و توانمند شوند و کنترل زندگی خود را به‌دست بگیرند».