مردی با سوت‌های حاشیه‌ساز و جنجالی
علیرضا فغانی؛ آقای خاص داوری ایران
«علیرضا فغانی» زمانی به‌عنوان بازیکن تیم نوجوانان «باشگاه فوتبال بانک ملی تهران» فعالیت داشت و پیشینه بازی در تیم‌های «شهاب خودرو»، «اتکا» و «نیروی زمینی» را نیز دارد. او پیشینه بازی در لیگ دسته‌دوم فوتبال ایران را هم دارد؛ اما ازآنجاکه مسئولان آن‌هنگام فدراسیون فوتبال اعلام کردند که کسی نمی‌تواند هم‌زمان هم داور و هم بازیکن باشد؛ «فغانی» داوری را به بازیکنی ترجیح داد.
«علیرضا فغانی» چهره حاشیه‌ساز روزهای اخیر در عرصه فوتبال بود که اگرچه ماجرا به‌نفعِ تصمیم و سوت‌زنیِ قاطعِ او پایان یافت؛ اما باعث شد تا نام او دوباره خبرساز شود. او زاده ۱ اردیبهشت ۱۳۵۷ در «جابوز» (در غرب استان خراسان رضوی) بوده و داور بین‌المللی فوتبال ایرانی-استرالیایی است که در «ای-لیگ» (استرالیا) داوری می‌کند. پیش‌تر در «لیگ برتر خلیج‌فارس» داوری می‌کرد؛ و مسابقات مهمی مانند دیدار فینال لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۱۴، دیدار فینال جام ملت‌های آسیا ۲۰۱۵، دیدار فینال جام باشگاه‌های جهان ۲۰۱۵، دیدار فینال فوتبال المپیک ۲۰۱۶ ریو، نیمه‌نهایی جام کنفدراسیون‌ها ۲۰۱۷ و رده‌بندی جام‌جهانی ۲۰۱۸ و ۲ دیدار در جام‌جهانی ۲۰۲۲ را داوری کرده است. او در ایران نیز پیشینه داوری در فینال جام حذفی و شهرآورد تهران را دارد؛ همچنین در سال ۲۰۲۰ به‌عنوان «بهترین داور آسیا» شناخته شد. «علیرضا فغانی» از سال ۲۰۰۸ وارد فهرست داوران بین‌المللی و برای داوری مسابقات جام‌جهانی فوتبال ۲۰۱۸ ازسوی فیفا انتخاب شد. نخستین داوریِ خود در جام‌جهانی را در بازی بین تیم ملی فوتبال آلمان و تیم ملی فوتبال مکزیک در ۲۷ خرداد ۹۷ انجام داد و با امتیاز ۴٫۸۴ در صدر جدول داوران جام‌جهانی قرار گرفت. «علیرضا فغانی» از آغاز سال ۲۰۲۳ به‌عنوان یکی از داوران استرالیایی به فعالیت داوری ادامه می‌دهد. پدرش (محمد) داور فوتبال بوده و برادرش (محمدرضا) نیز داوری می‌کند. او در ۲۴ شهریور ۱۳۹۸ برای زندگی و تحصیل فرزندانش به استرالیا مهاجرت کرد و رسماً داور «لیگ برتر استرالیا» شد.
«علیرضا فغانی» در کنار همه موفقیت‌هایش در فوتبال ایران و جهان، چهره‌ای جنجالی و منحصربه‌فرد دارد و شاید اگر او را «آقای خاص داوری ایران» بدانیم، اشتباه نکرده باشیم. داور موفق؛ اما بداخلاق فوتبال ایران که با وجود همه ویژگی‌های فنی در داوری و موفقیت‌های فوق‌العاده و تکرارنشدنی؛ برخی‌اوقات با اشتباهاتش جنجال‌هایی را رقم زده است. خبرگزاریِ خبرآنلاین به بررسی برخی‌ازآن‌ها پرداخته و آورده است: حدود ۱۵سال‌قبل، «فغانی» با درگیری‌های گاه‌وبیگاه خود با «فرهاد مجیدی» بر سر زبان‌ها افتاد و باعث شد هواداران استقلال همیشه نگاه انتقادی به او داشته باشند؛ «علیرضا فغانی» در لیگ ۸۷-۸۸ که «صمد مرفاوی» هدایت استقلال را برعهده داشت، با نشان‌دادن دو کارت زرد به «فرهاد مجیدی» اخراج او را از زمین مسابقه رقم زد تا بعدها هواداران و خود «فرهاد مجیدی» بارها علیه او موضع‌گیری کنند. «علیرضا فغانی» همان‌روزها با اخراج «مجیدی» نشان داد که در زمین مسابقه اهل تعارف نیست و رعایت قانون برای او از همه‌چیز مهم‌تر است؛ تقریباً به‌هرقیمتی! این اتفاق اولین صحنه‌هایی‌ست که از «فغانی» به‌خاطر داریم؛ درگیری‌های لفظی و عجیبی که کلید آن از بازی استقلال برابر راه‌آهن در دوره هشتم لیگ برتر فوتبال ایران زده شد و واکنش «مجیدی» به این درگیری این‌بودکه نمی‌داند چه‌کاری در حق «فغانی» انجام داده که او این رفتار را با وی انجام داده! از روزهای فراموش‌نشدنی فوتبال ایران، تساوی 3 بر 3 نفت تهران و تراکتورسازی در تبریز بود؛ روزی‌که تبریزی‌ها جام را پیش چشمان ۸۰هزار تماشاگر خود از دست دادند تا یکی از روزهای عجیب فوتبال ایران رقم بخورد. «فغانی» دراین‌دیدار در صحنه‌ای که بسیاری معتقد بودند با مصلحت‌اندیشی از اخراج «تیموریان» می‌شد صرف‌نظر کرد، او را از زمین مسابقه اخراج کرد تا جریان بازی با این اتفاق تغییر کند و نفت تهران مانع از قهرمانی تراکتوری‌ها شوند. این کارت قرمز البته تمام ماجرا نبود و عدم اعلام یک پنالتی برای تراکتورسازی بر روی «فرید بهزادی کریمی» دیگر اشتباه تأثیرگذار «فغانی» در تبریز بود تا قضاوت او سرنوشت یک لیگ را کاملاً تغییر دهد. این دیدار که فینال لیگ برتر ایران در فصل چهاردهم بود، با اشتباه تأثیرگذار «فغانی» به‌پایان رسید تا سوت‌های او دراین‌دیدار ماندگار شود؛ بعد از این قضاوت و در شروع لیگ جدید «فغانی» برای مدتی در «لیگ برتر» سوت نزد تا به‌این‌ترتیب و به‌شکل چراغ‌خاموش «جریمه» شود! مسئله «فغانی» و تراکتورسازی ماه‌ها از خبرهای مهم فوتبال ایران بود و این داور بین‌المللی فوتبال ایران پس‌ازآن تا سال‌ها پا به یادگار امام نگذاشت. «فغانی» داوری‌هایش پربحث برای پرسپولیسی‌ها نیز کم نداشته. پنالتی بازیکنان پرسپولیس در ابتدای نیمه دوم ازسوی دروازه‌بان مهار شد؛ اما داور به‌اشتباه دستور به تکرار نداد. درادامه، گل ذوب‌آهن در شرایطی به‌ثمر رسید که ضربه ایستگاهی به‌اشتباه اعلام شده بود. دقیقه ۸۸ اما ذوب‌آهن پنالتی را به‌دست آورد که تصاویر تلویزیونی اشتباه بزرگ «فغانی» دراین‌تصویر را ثابت کرده است. سانتر تبریزی به بدن «بنگر» خورد اما داور پنالتی اعلام کرد تا دو گل ذوبی‌ها، با اشتباه او به‌دست بیاید. همین‌موضوع باعث شد تا پرسپولیسی‌ها نسبت به این قضاوت شدیداً معترض شوند و تا هفته‌ها این داوری اشتباه که با اخراج «بنگر» همراه شد، نقل رسانه‌ها باشد. بعد از این قضاوت جنجالی وزارت ورزش‌وجوانان برای رسیدگی به وضعیت اشتباهات سریالی علیه پرسپولیس وارد عمل شد و بعد از نامه «گودرزی» (وزیر وقت ورزش‌وجوانان) به فدراسیون فوتبال و کمپین‌های ایجادشده علیه سوت‌های پرتکرار، «فغانی» به‌مدت چهارهفته از قضاوت محروم شد تا جدال پرسپولیس و یک تیم اصفهانی برای او تلخ باشد. ماجرای بعد را بهتر است با این جملات یادآوری کنیم: «تو کی هستی که این‌گونه رفتار می‌کنی؟ (بعد از درگیری با نیروهای انتظامی و حاضران در محل) اجازه بدهید می‌خواهم صحبت کنم! (فریاد می‌زند) در این پنج‌شش‌ساله در هفت‌هشت بازی با من این‌کار را کرده است؛ همه دیدند که این‌گونه (پای خود را بالا می‌آورد و فریاد می‌زند) به‌سمت بازیکن ما رفته است. چی‌کار کرده مگر که این‌گونه رفتار می‌کند؟» این صحبت‌های همراه با فریاد و عصبانیت از «مجید جلالی» است؛ دقایقی که شاید مشابه آن از «مجید جلالی» را هیچ‌کس در فوتبال ما ندیده باشد اما اشتباهات «فغانی» در دیدار سایپا و پیکان باعث شد تا «جلالی» به‌این‌شکل به رختکن داوران هجوم ببرد و نسبت به تصمیمات داور مسابقه؛ «علیرضا فغانی» معترض شود! «فغانی» قبل از این جنجال نیز درواکنش‌به صحبت‌های سرپرست سایپا (خوش‌نظر) که به او گفته بود: «به امام‌زمان تو را حلال نمی‌کنم!» با چهره‌ای آرام، خواهان این اتفاق شد و گفت «حلالم نکن!» تا این‌گونه راهی رختکن شود. روز عجیب «مجید جلالی» و «فغانی» در شهر قدس مطمئناً از جنجالی‌ترین اتفاقات دوران قضاوت «فغانی» است؛ «فغانی» دراین‌دیدار که در هفته‌های پایانی لیگ رقم خورد، با عدم‌اخراج دروازه‌بان پیکان باعث خشم «جلالی» شد و سپس «مجید جلالی» به‌دلیل اعتراض به این صحنه از کنار خط اخراج شد تا به‌این‌ترتیب جنجال‌ها به رختکن منتقل شود. در دیدار رده‌بندی جام باشگاه‌های جهان سال ۲۰۱۳ تیم فوتبال اتلتیک مینیرو (برزیل)؛ قهرمان لیبرتادورس ۳ بر ۲ بر گوانگژو اورگراند (چین)؛ قهرمان لیگ قهرمانان آسیا غلبه کرد و به عنوان سومی این‌رقابت‌ها دست یافت. دراین‌بازی «رونالدینیو» (مهاجم مینیرو) که در دقیقه ۴۵ دومین گل تیم را به‌ثمر رساند در دقیقه ۸۷ بازی با خطایی که روی بازیکن حریف انجام داد با کارت قرمز مستقیم «علیرضا فغانی» (داور ایرانی مسابقه) از زمین اخراج شد. این اخراج، بعد از بازی با حواشی زیادی ازطرف «رونالدینیو» همراه بود. در جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر درحالی‌که انتظار می‌رفت «علیرضا فغانی» (داور بین‌المللی ایران) به‌همراه «محمدرضا منصوری» و «محمدرضا ابوالفضلی» جزو تیم داوری مراحل حذفی و پایانی باشند اما این اتفاق رخ نداد. تیم داوری ایران تنها دو بازی برزیل-صربستان و پرتغال-اروگوئه را قضاوت کرد. گویا دلیل اصلی پایان کار «فغانی» در جام‌جهانی، تصمیم بحث‌برانگیز او در بازی اروگوئه و پرتغال باشد؛ تصمیمی که البته «فغانی» چندان در آن مقصر نبود و او در صحنه برخورد توپ با دست مدافع اروگوئه، دستور به ادامه بازی داد اما از اتاق VAR به او گفتند که آن صحنه را بازبینی کند و «فغانی» بعد از دیدن مجدد صحنه، تصمیم اشتباه گرفت برای پرتغال، پنالتی بگیرد. اروگوئه در آن مسابقه با 2 گل شکست خورد و در پایان بازی‌های مرحله گروهی به‌خاطر تفاضل گل کمتر حذف شد. ازآنجاکه اشتباه «فغانی» دراین‌مسئله تأثیرگذار تلقی شد و همچنین هجمه رسانه‌های اروگوئه، نهایتاً کمیته داوران فیفا، یکی از بهترین تیم‌های داوری ایران را کنار گذاشت. به‌تازگی هم که تیم ملی عراق و اردن از مرحله یک‌هشتم نهایی جام ملت‌های آسیا به مصاف یکدیگر رفتند که با برتری ۳-۲ اردن به‌پایان رسید و آن‌ها به مرحله بعد رسیدند. دراین‌بازی ابتدا اردن از حریف خود پیش افتاد اما عراقی‌ها در نیمه دوم کام‌بَک زدند و موفق شدند از حریف خود پیش بیفتند. «آیمن حسین»؛ ستاره عراقی جام ملت‌های آسیا که در سه بازی مرحله گروهی ۵ گل به‌ثمر رسانده بود دراین‌بازی هم گل دوم تیمش را به‌ثمر رساند و درشرایطی‌که هواداران عراقی مشغول جشن‌گرفتن گل «ایمن» (آقای گل این‌رقابت‌ها) بودند، «علیرضا فغانی» نزد مهاجم بلندقامت عراق رفت و غضب‌آلود، کارت زرد دوم و متعاقباً کارت قرمزرنگ را پیش چشمان وی به‌نمایش گذاشت. این‌اقدام، واکنش «فغانی» به شادی «آیمن» بود که آن‌را توهین‌آمیز و محرک ارزیابی کرده بود. البته در چند خبر هم آمد که دلیل اخراج این بازیکن عدم‌توجه به «فغانی» برای بازگشت به زمین و تأخیر ۷۰ثانیه‌ای او بود. «آیمن حسین» پس از به‌ثمررساندن گل دوم عراق در دیدار مقابل اردن در گوشه‌ای از ورزشگاه و به‌سمت هواداران اردنی روی زمین نشست و کاری شبیه به آنچه «نواک جوکوویچ» بعد از قهرمانی در گرنداسلم‌ها می‌دهد را به‌نمایش گذاشت و شروع به کندن چمن و خوردن آن کرد! البته به‌نظر می‌رسید کار «آیمن» در تلافی حرکت بازیکنان اردن بعد از گل‌زنی در نیمه اول به عراق بود که حرکتی شبیهِ غذاخوردن را در گوشه‌ای از ورزشگاه به‌اجرا درآورده بودند. بعد از هجمه و جنجال بسیار، «کنفدراسیون فوتبال آسیا» تصمیم‌های «علیرضا فغانی» در مسابقه دو تیم ملی عراق و اردن را «درست» دانست و موردتائید قرار داد. «کنفدراسیون فوتبال آسیا» در بیانیه‌ای رسمی، با تائید همه سوت‌ها و تصمیم‌های «علیرضا فغانی»؛ به‌ویژه اخراج «ایمن حسین» به همه گمانه‌زنی‌ها در‌این‌باره پایان داد. درواقع، عراقی‌ها طی شکایتی، از AFC خواستار مجازات و محرومیت «فغانی» از قضاوت در بازی‌های بین‌المللی شده بودند. تیم ملی فوتبال عراق در‌حالی برابر اردن با نتیجه 3 بر 2 شکست خورد که تا دقایق پایانی، با نتیجه 2 بر 1 پیش بود. اخراج «ایمن حسین» به‌خاطر شادی گلی که داشت، با اعتراض شدید عراقی‌ها همراه شد و جنجال بزرگی علیه این داور ایرانی به‌راه افتاد که درنهایت، با تائید ای‌اف‌سی و حمایت داوران متعددی در جهان عرب و غیرعرب، به جایی نرسید.