حجاب؛ بازیچه دست «حجاب‌استایل‌ها»
مدتی‌ست «حجاب» بازیچه دست «حجاب‌استایل(ها)» شده و مفهوم «حیا» را بازتعریف کرده است؛ تاجایی‌که آن‌ها «مانتوی عبایی» را به‌جای چادر و پوشیدن «جوراب‌شلواری» به‌جای شلوار را «حجاب برتر» و صدالبته «شیک» نیز می‌دانند! در حوزه مُد، «حیا و استایل» اغلب دست‌به‌دست‌هم می‌دهند. پوشش اسلامی زنان، مظهر مفهومی جاودانه از حیاست که ارزش‌ها و سنت‌های جامعه مسلمانان را منعکس می‌کند؛ اما به‌لطف شبکه‌های اجتماعی و برخی اینفلوئنسرها، نگاه به حجاب درحال‌تغییر است. از دیدگاه بلاگرها یا حجاب‌استایل‌ها، این‌سبک، به زنان این‌فرصت را می‌دهد تا درعین‌حال‌که احساس شیک‌پوشی می‌کنند، حجاب خود را نیز محفوظ نگه دارند! آن‌ها با شعارهای «باحجاب هم می‌توان زیبا بود»، «زیبا‌کردن محدودیت‌های حجاب»، «بهت یاد میدم چطوری هم باحجاب باشی هم خوش‌تیپ» و ... کار خود را گسترش دادند و به‌جای ترویج حجاب، به «استحاله حجاب» رسیدند.
این‌روزها حجاب؛ از سبک‌های سنتی تا پذیرش روندهای معاصر، فاصله زیادی را طی کرده است. با ظهور پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی، مُد حجاب به‌رسمیت شناخته شده و محبوبیت گسترده‌ای در سراسر جهان به‌دست آورده است. اینفلوئنسرهای اینستاگرام و بلاگرهای حجاب، نقشی اساسی در ترویج طیف متنوعی از گزینه‌های مد حجاب ایفا کرده‌اند و در نحوه درک ما از عفت و حیا انقلابی ایجاد کرده‌اند. مفهوم حیا در تعالیم اسلامی جایگاه قابل‌توجهی دارد؛ و از بارزترین عبارات این فضیلت، حجاب است. حجاب که اغلب با سوءتفاهم و تعبیر نادرست مواجه شده، صرفاً یک‌تکه پارچه نیست که زنان مسلمان از آن استفاده می‌کنند؛ بلکه نمادی از ایمان و تعهد آن‌ها به حیا در همه جنبه‌های زندگی‌ست؛ و این‌درحالی‌ست‌که عملکرد حجاب‌استایل‌ها با فلسفه حجاب در «تناقض» است. یکی از موضوعاتی که درخصوص حجاب‌استایل‌ها به‌چشم می‌خورد، عادی‌سازی رعایت‌نکردن برخی احکام شرعی و نمایش زیبایی و طنازی زنانه است. به‌طورمثال: یکی از کارهایی‌که ازسوی بلاگرها دنبال می‌شود، ترویج آرایش به‌شکل افراطی، استفاده از چادرهای رنگی یا عبا به‌جای چادر مشکی، انجام عمل‌های زیبایی، کاشت ناخن و ... است. تقریباً هیچ بلاگر حجاب‌استایلی را نمی‌بینید که در تصاویر خود «بدون آرایش و لاک ناخن» باشد. بااین‌اوصاف، واضح است که این‌جریان بیش‌ازآنکه به‌فکر دین و فرهنگ باشند، به‌فکر جیب خود و دیده‌شدن هستند. حجاب‌استایل‌ها به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای به‌چالش‌کشیدن استانداردهای زیبایی سنتی و تشویق به ابراز وجود عمل می‌کنند. بلاگرهای حجاب، به چهره‌های تأثیرگذاری تبدیل شده‌اند که درحال‌تغییر شکل صنعت مد و آغاز دوره جدیدی از تنوع‌اند. این بلاگرها، با سبک‌های متنوع و رویکردهای مُد روز، کلیشه‌ها را به‌چالش کشیده‌اند. آن‌ها با تغییر پوشش؛ آن‌هم با شومیز و شلوار، آرایش غلیظ، لاک جیغ و ناخن کاشته‌شده و چادرهای رنگی، زنان را تشویق می‌کنند تا در‌عین داشتن حجاب، زیبا و جذاب باشند؛ غافل‌ازاینکه بااین‌کار «ماهیت اصلیِ» حجاب را خدشه‌دار می‌کنند. «قرآن»؛ کتاب مقدس اسلام، به‌عنوان راهنمای جامعی برای مسلمانان عمل می‌کند و دستورالعمل‌هایی درمورد جنبه‌های مختلف زندگی؛ ازجمله مسائل اعتقادی، اخلاقی و رفتار شخصی ارائه می‌دهد. یکی از موضوعات مهمی که در قرآن به آن پرداخته شده، مفهوم حجاب است که بر اهمیت حیا و پوشش خاص زن و مرد تأکید دارد. حجاب که غالباً اشتباه برداشت یا تفسیر می‌شود، صرفاً یک لباس نیست؛ بلکه دستوری از جانب خداوند است؛ همان‌طورکه در قرآن نازل شده است. آیات متعددی در قرآن صراحتاً به مفهوم حجاب و الزام به پوشش حیا اشاره کرده است: سوره «نور» (آیه ۳۱) می‌فرماید: «به زنان باایمان بگو چشم‌های خود را (از نگاه هوس‌آلود) فروگیرند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را -جز آن‌مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند و (اطراف) روسری‌های خود را بر سینه افکنند (تا گردن و سینه با آن پوشانده شود) و زینت خود را آشکار نسازند؛ مگر برای شوهرانشان یا پدرانشان یا پدرشوهرانشان یا پسرانشان یا پسران همسرانشان یا برادرانشان یا پسران برادرانشان یا پسران خواهرانشان یا زنان هم‌کیششان یا بردگانشان [=کنیزانشان] یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند؛ و هنگام راه‌رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانی‌شان دانسته شود و همگی به‌سوی خدا بازگردید ای مؤمنان تا رستگار شوید!» این آیه، به‌روشنی رهنمودهای زنان مسلمان را ازنظر پوشش بیان می‌کند و بر لزوم پوشاندن بدن و پوشیدن سر تأکید دارد؛ درحالی‌‌‌که بلاگرهای «اصطلاحاً محجبه» با تغییر فرهنگ پوشش یک خانم مذهبی، این‌مسئله را به مخاطب القا می‌کنند: به‌هرنحوی که دوست داری لباس بپوش و آرایش کن؛ فقط نباید موی سر یا قسمتی از بدنت برهنه باشد؛ حتی اگر ناخن بکاری یا با آرایش غلیظ تصاویر خود را درمعرض نمایش نامحرمان قرار دهی، ایرادی ندارد! دراین‌میان، زنگ خطری که باید جدی گرفته شود، اعتقادات نسل جدیدی‌ست که در خانواده‌های مذهبی بزرگ شدند اما بسیار تحت‌تأثیر برخی از این بلاگرهای حجاب قرار دارند و رفته‌رفته با الگوبرداری از بلاگرها، حجاب خود را از دست خواهند داد. اغلب بلاگرهای حجاب، با پوشش چادر و حتی گاه با زدن پوشیه وارد فضای مجازی شدند و رفته‌رفته به تبلیغ مانتوی عبایی به‌جای استفاده از چادر پرداختند. درواقع، «حذف چادر» مسئله‌ای‌ست که این‌جریان به‌جد دنبال می‌کنند؛ درواقع آن‌چیزی‌که دشمن سال‌هاست به‌دنبال‌آن است. درابتدا این‌گونه به‌نظر می‌رسید با این‌نوع پوشش، افراد غیر‌چادری به‌جای مانتوی تنگ و کوتاه، به پوشیدن مانتوهای عبایی و گشاد تشویق می‌شوند؛ اما نتیجه کاملاً عکس؛ و این‌امر، باعث گرایش چادری‌ها به مانتوهای عبایی شد. اگرچه مانتوهای عبایی، پوششی کامل و اسلامی هستند؛ اما مانتوهایی که بلاگرها به‌اسم مانتوی عبا می‌پوشند، بیشتر به پیراهن‌های ساحلیِ پرزرق‌وبرق شبیه است. تبلیغ مانتوهای عبایی ازسوی حجاب‌استایل‌ها؛ به‌ویژه در فصول گرم سال داغ‌تر می‌شود؛ تاجایی‌که استفاده از جوراب‌شلواری به‌جای شلوار در زیر مانتوهای عبایی را نسخه‌ای راحت و خنک در تابستان می‌دانند! علاوه‌براین، به‌تازگی در صفحات برخی حجاب‌استایل‌ها کلیپ‌هایی دیده می‌شود که پیش‌ازاین در صفحه مدلینگ‌ها و «بیوتی بلاگرها» دیده می‌شد: حرکات شبیه رقص، آرایش‌کردن و نحوه بستن روسری، آوازخواندن و به‌اشتراک‌گذاشتن تولد و مهمانی لاکچری، بخشی از تصاویر منتشرشده ازسوی حجاب‌استایل‌هاست. بسیاری از این‌افراد بدون حتی پایبندی به شرعیات و حجاب، وارد این صنعت شده‌اند. آن‌ها با حجاب، کارشان را آغاز کردند و سپس با طمع سود بالای این شغل، با «پوششی از حجاب» وارد «حجاب‌استایل» شدند. بااین‌اوصاف، چطور می‌توان انتظار داشت کسانی‌که مقید به حجاب نیستند، حجاب مناسبی برای محجبه‌ها تبلیغ و حتی طراحی کنند؟! دکتر فاطمه محمدی (جامعه‌شناس و سیاست‌پژوه حوزه اجتماعی) بابیان‌اینکه چیزی به‌اسم حجاب‌استایل وجود ندارد، می‌گوید: «اساساً حجاب، استایل نیست که بخواهیم عنوان حجاب‌استایل به آن بدهیم. این واژه، لغتی اجباری بود که در ساحت مجازی برای بلاگرهای مختلف در فضای درآمدزایی تبلیغاتی ایجاد شد؛ و ریشه درستِ معنایی در حوزه جامعه‌شناسی، جامعه‌شناختی دینی و مفاهیم مرتبط با بحث فرهنگی حجاب ندارد». او درباره مسیر اشتباه بلاگرهای حجاب می‌گوید: «برخی‌ازآن‌ها شاید در اوایل ورود به این‌فضا درصدد معرفی بُعد اجتماعی حجاب بودند؛ اما عملاً نه‌تنها این اتفاق نیفتاد؛ بلکه یک تبلیغ نادرست و ناصحیح از پوشش حجاب در عرف جامعه شکل گرفت. حجاب‌استایل‌ها با تبدیل حجاب به استایل و استفاده از عبا به‌جای چادر، به‌دنبال عادی‌سازی این‌نوع از پوشش‌اند و فعالیت این بلاگرها نه‌تنها تأثیر مثبتی در پذیرش حجاب نداشته؛ بلکه ارزش‌های حجاب را دچار تغییرات منفی کرده است». او درباره «تأثیر حجاب‌استایل‌ها در فرهنگ‌سازی حجاب» می‌گوید: «فرهنگ‌سازی، یک مقوله مشخص و بسیارسخت و حساس است که نیاز به برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت دارد. خودنمایی و تبلیغ با پوشش حجاب نه‌تنها فرهنگ‌سازی حجاب نیست؛ بلکه ضدفرهنگ است». او توضیح می‌دهد: «انسان اساساً زیبایی را دوست دارد، برهمین‌مبنا؛ تبلیغ یک کالا نیاز به جلوه‌گری دارد و شما نمی‌توانید یک کالا را به‌هرشکلی تبلیغ کنید. یک کالا هرچقدر زیباتر و پرزرق‌و‌برق‌تر تبلیغ شود، به‌مراتب طرفداران بیشتری پیدا می‌کند؛ این، کاری‌ست که بلاگرهای حجاب انجام می‌دهند». او بابیان‌اینکه حجاب با ساحت «درآمدزایی» در تناقض است، افزود: «حجاب، پوششی برای جلوگیری از هرنوع جلوه‌گری‌ست؛ درصورتی‌که برخی بلاگرها و اینفلوئنسرها با سوءاستفاده از باورهای مذهبی جامعه تنهاوتنها به‌فکر درآمدزایی بیشتر هستند و به حجاب نگاه تجاری دارند». به‌گفته او؛ هر پدیده نابهنجار فرهنگی در حوزه‌های مختلف اجتماعی، آثار مخربی بر خانواده خواهد داشت. او می‌گوید: «چند‌سالی‌ست به‌دلیل سوءمدیریت فضای مجازی، محتواهایی در فضای مجازی تولید می‌شود که با فرهنگ غنی و اصیل ایرانی ما در تناقض است و رده‌بندی سنی ندارد. در فضای مجازی، دسترسی‌ها کاملاً باز است و هرکسی وارد فضای مجازی شود، همه خوراک‌ها برای او مهیاست و این‌ها، بر روی خانواده تأثیر منفی می‌گذارد؛ کمااینکه تاکنون شاهد تأثیرات نامطلوب فضای مجازی بر کانون خانواده بوده‌ایم. سبک زندگی این‌روزها هرگز با سبک زندگی مردم در چند‌سال‌گذشته قابل‌مقایسه نیست و این به‌دلیل زندگی‌های ساختگی-تخیلی مجازی‌ست که بلاگرها، حجاب‌استایل‌ها، اینفلوئنسرها و سلبریتی‌ها ایجاد کرده‌اند. بلاگرها بدون رصد و نظارت دستگاه‌های متولی درحال‌تولید محتواهایی‌اند که بعضاً با شرع، نگاه اجتماعی و دینی ما به‌شدت فاصله دارد. همین‌مسئله باعث تغییر پوشش زنان ما شده است».