پهپادهای ایرانی و اقتداری که آسان به‌دست نیامد
«پیش‌ازاین می‌گفتند ساخت تجهیزات موشکی و پهپادی که عکس‌هایش منتشر می‌شود، فتوشاپ است؛ حالا می‌گویند پهپادهای ایرانی خیلی خطرناک‌اند! چرا به فلان‌کس می‌فروشید، به فلان‌کس می‌دهید. خب، این‌ها کارهایی‌ست که نخبه ایرانی انجام داده؛ این‌ها برای کشور آبروست»؛ این‌ها سخنان رهبر انقلاب اسلامی در جمع نخبگان جوان و استعدادهای برتر علمی کشور است. ایشان در این سخنرانی، ضمن صحبت درباره پیشرفت‌های کشور در صنایع مهم مانند صنایع دفاعی و همچنین ساخت پهپادها؛ بر لزوم ادامه این‌راه تأکید کرده‌اند. غربی‌ها که درابتدا چندان نمی‌خواستند به قدرت دفاعی ایران خصوصاً توانایی‌های ارتش و سپاه اعتراف کنند، از دروغین بودن این توانایی گفتند، اما توانایی کشورمان در سال‌های گذشته به‌حدی رسیده که آن‌ها حالا کاملاً عیان و بدون پنهان‌کاری، به توانایی جمهوری اسلامی ایران اعتراف می‌کنند. در دنیای واقعی، انواع مختلفی از پهپادها طراحی و تولید شده است که هرکدام برای انجام هدف خاصی طراحی شده‌اند. توانایی انجام چنین گستره‌ای از اهداف عملیاتی و هم‌زمان حفظ ایده بدون سرنشین بدون یک پرنده، چیزی‌ست‌که پهپادها را ویژه ساخته است. پهپادها نمونه بی‌نقصی از نوعی از فناوری‌اند که امکان استفاده از آن توسط همگان وجود دارد و اقلاً نمونه‌های تجاری آن‌را می‌توان به‌سادگی سرِهم کرد و برای اهداف عمدتاً غیرنظامی به‌کار گرفت. می‌توان به‌جرئت گفت؛ جمهوری اسلامی یکی از گسترده‌ترین و متنوع‌ترین ناوگان‌های پهپادی منطقه را داراست؛ ناوگانی متشکل از پهپادهایی با طرح‌های صددرصد بومی تا پهپادهایی مهندسی معکوس شده که طی سال‌های اخیر به راه‌های مختلف دراختیار نیروهای مسلح قرار گرفته است. این‌مسئله جمهوری اسلامی ایران را ازنظر تنوع و گستردگی کاربری پهپادها در کنار قدرت‌های پهپادی نظیر بریتانیا قرار داده است.
امیرسرتیپ محمدرضا آشتیانی درگفت‌وگوبا «باشگاه خبرنگاران» درارتباط‌با توانایی ایران در صنایع پهپادی گفت: «نیروهای مسلح در تمامی حوزه‌ها خصوصاً در موضوع استفاده و ساخت پهپادها وضعیت خوبی دارند و البته این‌را دشمنان ما به‌خوبی اعتراف کرده‌اند که دراین‌امر پیشرفت‌های بسیارمهمی را داشته‌ایم و به‌امید خدا این‌را استمرار خواهیم داد. به‌دلیل‌آنکه صاحب فناوری هستیم، سایر کشورها نیازمندی‌های خود را به ما اعلام می‌کنند و این نیازمندی‌ها باتوجه‌به توانایی‌های ما، در مناسبات ما با سایر کشورها موردتوجه قرار می‌گیرد». سردار سرلشکر محمد باقری؛ رئیس ستادکل نیروهای مسلح نیز با بیان این واقعیت که ایران در میان پنج قدرت پهپادی قرار دارد، گفت: «حضور ایران در جمع پنج کشور برتر در حوزه قدرت پهپادی جهان حاصل ۳۷سال تجربه بهره‌گیری پهپادها از اوایل دفاع مقدس تا امروز است. پهپادهای ما ازجهت بُرد و عملکرد در بیش از ۱۵ رشته عملکردی و ازجهت دقت، ماندگاری و مأموریت در سطح‌بالای جهانی قرار دارند و جوسازی‌هایی که درباره استفاده از پهپادهای ایرانی می‌شود، فارغ‌ازاینکه بسیاری‌ازآن‌ها ممکن است دروغ باشد؛ اما نشان از تأثیرگذاری، اهمیت و رتبه بالای پهپاد در جمهوری اسلامی ایران دارد». در سال 1402 نیز ارتش جمهوری اسلامی در رزمایش مشترک پهپادی ارتش از جدیدترین پهپاد خود به‌نام «کمان ۱۹» آن‌هم به‌شکلی موفق آمیز رونمایی کرد. پهپادی که برای نخستین‌بار با انجام پرواز به چرخه عملیاتی وارد و عملیات اخلال هواپایه و اقدامات جنگ الکترونیک نیز در حوزه پهپادی باموفقیت اجرا شد. امیر دریادار حبیب‌الله سیاری؛ فرمانده رزمایش مشترک پهپادی ۱۴۰۲ ارتش درباره توان پهپادی ایران گفته بود: «باتوجه‌به توسعه توان پهپادی ارتش جمهوری اسلامی ایران و انجام مأموریت‌های متنوع و متعدد پهپادی و لزوم هماهنگی این پروازها، شبکه فرماندهی و کنترل عملیات پهپادی ارتش در قالب قرارگاه ذوالفقار ارتش ایجاد و مدیریت و هدایت این پهپادها در قالب یک شبکه منسجم و هماهنگ انجام شد و تصاویر و اطلاعات کسب‌شده توسط انواع پهپادهای شناسایی و مراقبت به مرکز فرماندهی ارسال می‌شود». وی اشراف اطلاعاتی بر مرزهای تحت‌کنترل بااستفاده‌از فناوری‌های نوین ازجمله پهپادها را اصل اساسی در نیروهای چهارگانه ارتش برای انجام مأموریت‌ها مختلف دانست و خاطرنشان کرده بود: «دراین‌رزمایش تنها بخش کوچکی از دستاوردهای پهپادی ارتش جمهوری اسلامی به‌کار گرفته شد و توان و آمادگی یگان‌های شرکت‌کننده در رزمایش توسط کارشناسان و ارزیابانی از ستادکل نیروهای مسلح، قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء و ستاد ارتش موردارزیابی قرار می‌گیرد». با وجود تحریم‌ها و شرایطی که کشورمان دارد، همواره طی سالیان اخیر از پیشتازان عرصه تولید هواپیماهای بدون سرنشین یا پهپادها؛ و همواره شاهد طراحی و ساخت پهپادهای مختلفی بوده‌ایم. درادامه، بعضی از پهپادهای ایرانی را به‌صورت اجمالی معرفی خواهیم کرد. پهپاد «ابابیل» از پهپادهای مهم ارتش و از بهترین پهپادهای ایران است که شهرتش بیشتر به‌دلیل پرواز بر فراز «ناو وینسنس» است. «ابابیل» مانند «مهاجر» از نسل‌های موفق پهپادهای ایرانی‌ست که مدل‌های نسبتاً متنوعی دارد. برای مثال ابابیل‌های اولیه پهپادهایی یک‌بارمصرف بود و «ابابیل ۲» برد عملیاتی ۱۰۰ تا ۱۵۰کیلومتری و مداومت پروازی ۷۵ تا ۱۲۰دقیقه داشت. «مهاجر» یا «مرصاد» نام دسته و مجموعه‌ای از پهپادهاست که در ایران تولید شده و در چندین نسل و رده گوناگون به استفاده می‌رسد. طبق اطلاعات رسمی موجود؛ علاوه‌بر جمهوری اسلامی، حزب‌الله لبنان نیز از این پهپاد استفاده می‌کند. «مهاجر» حداکثر ۸۵کیلوگرم وزن دارد و سرعت آن به حداکثر ۲۰۰کیلومتر می‌رسد. پهپاد «تیزپر» به‌عنوان یک نمونه کوچک و سبک از نوع بال‌بالا برای آموزش ابتدایی خلبانی و هدایت پهپادها درنظر گرفته شده است. ویژگی‌های منحصربه‌فرد این هواپیما ازجمله مانورپذیری بالا و هدایت آسان آن آشنایی با اصول اولیه پرواز را برای فرد آموزش‌گیرنده راحت نموده. بدنه تیزپر از جنس چوب‌های سبک بوده و به‌سادگی مونتاژ و تعمیر و بسته‌بندی می‌شود. تولید این نمونه‌های آموزشی و تولید بیش از ۳۲۰فروند از هواپیماهای بدون سرنشین آموزشی تلاش ۱ و ۲ نشان از عزم جدی برای آموزش کاربران پهپاد در کشور به‌بهترین‌شکل ممکن دارد. نمونه‌های جدید با بهره‌گیری از آخرین دستاورد طراحی هواپیماهای بی‌سرنشین طراحی شده و برای ارائه خدمت آماده است. «صاعقه» به‌عنوان یکی از بهترین پهپادهای ایران از خانواده پهپاد «سیمرغ» و از انواع پهپادهای رزمی دوربرد ایران است که به‌کمک فناوری پهپاد آمریکایی «آر‌کی۱۷۰» با روش مهندسی معکوس توسط سازمان صنایع هواپیمایی شاهد ساخته شده است. این پهپاد همچنین توانایی حمل چهار بمب هدایت‌شونده هوشمند و نقطه‌زن سدید را دارد. گفتنی‌ست؛ «آر‌کی۱۷۰» از جمله مهم‌ترین پهپادهای نظامی در دنیاست و کنترل و به‌زمین‌نشاندن آن کار بسیار بااهمیتی تلقی می‌شود. از مشخصات «شاهد ۱۲۹» باید به طول هشت‌متری آن اشاره کرد. فاصله دو سر بال آن ۱۶متر و قطر بدنه ۶۵ الی ۷۵سانتی‌متر است. این پهپاد برای انواع مأموریت‌های شناسایی و تهاجمی کاربرد دارد و قابلیت حمل چهار موشک هوشمند با وزن مجموعاً ۴۰کیلوگرم را دارد. دقت خوب در هدف‌گیری، شعاع عملیاتی ۱۷۰۰کیلومتری و سقف پروازی ۷۶۲۰متری از دیگر مشخصات مهم این پهپاد است. «شاهد ۱۲۹» یک جایگاه نصب تسلیحات زیر هر بال دارد که می‌تواند ترکیب‌های متنوع از انواع بمب هوشمند نقطه‌زن و موشک‌های هدایت خودکار ساخته‌شده در سپاه را در ترکیب‌های چهار تا هشت‌تایی حمل کند. دقت بالای این تسلیحات در فیلم‌های متعدد منتشرشده از عملیات‌های «شاهد ۱۲۹» در محور مقاومت برای زدن خودروهای تروریست‌های داعشی اثبات شده. «سریر» ازجمله پهپادهای جدید قرارگاه پدافندی ارتش است و به «سریر H۱۱۰» نیز معروف است که سامانه موشکی آن نیز طراحی همین قرارگاه بوده و به‌دست متخصصان داخلی ساخته شده و رونمایی از این پهپاد در روز ارتش توسط قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیا انجام شد. این پهپاد قابلیت پرواز از هر طرف از دماغه‌اش را دارد؛ یعنی وقتی این هواپیما مثلاً به‌سمت غرب پرواز می‌کند، می‌تواند با به‌کارگیری موتور دیگری که درمقابل‌آن است، تغییر جهت داده و به‌سمت شرق حرکت کند. نیز دارای قابلیت سرعت‌گیری و پنهان‌کاری بالاست که این وسیله بی‌سرنشین توانایی بالا در کشف و استفاده علیه اهداف موردنظر «سریر» و تصویربرداری از مواضع دارد. به‌منظور آموزش خلبانی هواپیماهای پیشرفته بدون سرنشین نیاز است که ابتدا خلبان با این هواپیمای آموزشی تمرین نماید و هواپیمای بدون سرنشین تلاش به‌این‌منظور طراحی و ساخته شده. هدایت و کنترل هواپیمای «تلاش» توسط رادیو کنترل PCM اجرا می‌شود. این هواپیما توانایی اجرای انواع مانورهای پروازی؛ ازجمله غلت، تاب و پیچ را دارد. از ویژگی‌های مهم این هواپیما، نداشتن قطعات پیچیده، ابعاد به‌نسبت کوچک، سادگی مونتاژ، کارکرد پایدار و ساده و قیمت کم است. فرود و برخاست این هواپیما به‌کمک چرخ‌های آن اجرا می‌شود. «فطرس» به‌عنوان بزرگ‌ترین نوع بین بهترین پهپادهای ایران، با قابلیت پرواز برای محدوده عملیاتی ۱۷۰۰ تا ۲۰۰۰کیلومتر (بسته به تعداد موشک هوابه‌زمین و پیچیدگی مسیر پرواز) و همچنین مداومت پرواز ۱۶ تا ۳۰ساعت است که شش‌ساعت بیشتر از «شاهد ۱۲۹» است. «کرار» اولین پهپاد ایرانی با موتور توربوجت و از بهترین پهپادهای ایران و قادر به حمل انواع بمب و موشک است. این پهپاد قادر به پرواز در مسافت‌های دور با سرعتی نزدیک به ۹۰۰کیلومتر در ساعت است. «کرار» چهارمتر طول و قابلیت حمل چهار موشک کروز دارد. برد این ابزار بی‌سرنشین 1000کیلومتر است و می‌تواند دو بمب ۲۵۰کیلوگرمی یا یک بمب ۵۰۰کیلوگرمی را حمل کند که آن‌را به پهپادی با توان حمل و رهاسازی بمب‌هایی در کلاس هواپیماهای باسرنشین بدل کرده است. عملیات اخلال ارتباطی زمین‌پایه درارتباط پهپاد با ایستگاه کنترل زمینی و اخلال الکترونیک روی پهپادهای مهاجم نیروی حمله‌ور و کنترل این پهپادها جهت جلوگیری از نفوذ به منطقه موردبحث از قابلیت‌های «کمان ۱۹» است. حجم و وزن پهپاد کم است اما دستگاه‌هایی روی آن نصب شده که توانمندی انجام مأموریت محوله را به‌خوبی دارد. امیر دریادار حبیب‌الله سیاری؛ معاون هماهنگ‌کننده ارتش درارتباط‌با توان پهپادی جمهوری اسلامی ایران می‌گوید: «ما برای پهپاد رزمایش جداگانه‌ای در نیروها داریم و جمع‌بندی آن‌را در سطح ارتش انجام می‌دهیم. بااین‌حال برای ما حائزاهمیت است زیرا اگر در جنگ‌های اخیر نگاه کنید، متوجه می‌شوید که پهپاد جزو تجهیزاتی‌ست که توانمندی خودش را به‌معرض نمایش گذاشته و اثرگذاری خود را در پیروزی در میدان نبرد به‌معرض نمایش گذاشته است. در دنیا هم به‌این‌موضوع توجه خاصی شده است. باز نگاه کنیم متوجه می‌شویم میزان پیشرفت پهپاد در چندسال‌گذشته تا امروز جهشی بوده؛ یعنی هرروز شاهد نوعی پهپاد با ویژگی‌های جدید هستیم. بررسی و پژوهش می‌کنیم، سلاح‌هایی که امروز باید به تجهیزاتمان اضافه شود تا جوابگوی مقابله با هرگونه تهدید در آینده باشد چیست تا غافلگیر نشویم. یکی‌از‌موارد پهپاد است که در سطح نیروهای مسلح و در ارتش به اهمیت موضوع پی برده شده و در دستورکار قرار گرفته و نسبت به تولید پهپاد با همکاری وزارت دفاع، تولید مهمات و لوازم پهپادها و تجهیز کردن آن‌ها به انواع سامانه‌های مختلف مثل جنگ الکترونیک کار پیش می‌رود».