دود غلیظ نمایش خانگی در چشم مخاطب!
محمود حاجیلویی؛ دبیر ستاد فرهنگی و اجتماعی شورای انقلاب فرهنگی به رشد ۱۳درصدی مصرف دخانیات در نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ساله اشاره کرده و گفته است: «البته این‌امر در دختران نوجوان، حادتر است و شاهد رشد ۱۳۳درصدی در‌این‌حوزه بین نوجوانان دختر هستیم». همچنین مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به مرگ سالانه حدود ۶۰هزار‌نفر بر‌اثر مصرف دخانیات در کشور اشاره دارد که تقریباً ۱۴درصد افراد بالای۱۸سال جامعه ایرانی دخانیات مصرف می‌کنند که حدود ۲۶درصد مردان و ۴.۵درصد زنان هستند. این مصرف از سال ۱۳۹۵، با رشد حدود ۲.۵درصدی در مردان و ۱۱درصدی در زنان بالای۱۸سال روبه‌رو بوده است. رئیس دبیرخانه ستاد کنترل دخانیات وزارت بهداشت نیز با ابراز نگرانی از «افزایش مصرف دخانیات؛ به‌ویژه در گروه‌های سنی حساس و همچنین از‌بین‌رفتن قُبح مصرف دخانیات» اعلام کرد: «مقایسه مصرف دخانیات در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴سال در ۱۴۰۰ نسبت به مطالعه قبلی در سال ۱۳۹۵، حاکی‌از‌آن‌است‌که مصرف روزانه سیگار در زنان این‌گروه سنی ۱۹۰درصد افزایش یافته است».
مهناز بیرانوند: فیلم‌های سینمایی، فیلم خانگی و سریال‌ها، خالی از سیگارکشیدن سلبریتی‌ها و بازیگران معروف نیست؛ حتی یک فیلم از هزاران بازیگر مشهور وجود ندارد که پُک به سیگار نزنند. سیگار پشت سیگار روشن می‌شود و دود آن همه فضا را پُر می‌کند؛ انگار اثری برای مسابقه سیگارکشیدن است. دود سیگار بخشی از فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیون، سینما و حتی شبکه‌های خانگی شده است. گاهی چنان دود سیگار چندین تَن از بازیگران فضای اتاق را پُر می‌کند که تصور آتش‌سوزی یا مِه غلیظ را در مخاطب شکل می‌دهد. این‌همه سیگارکشیدن در فیلم‌هایی که مخاطبان نوجوان و جوان دارد چندان وجهه درستی ندارد اما پس از سال‌های سال به‌این‌شیوه تصور می‌شود که اگر یک هنرمند یا بازیگر سیگار بکشد نقش اول فیلم یا سریال به او داده می‌شود. چه‌بسا نوجوانان و جوانان، بازیگران معروف و چهره‌های شاخص را الگوی زندگی خود قرار دهند و حتی سیگارکشیدن آن‌ها را الگوبرداری کنند؛ این‌موضوع نیاز به فرهنگ‌سازی دارد تا فیلم‌ها و سریال‌های خانگی و تلویزیونی بااین‌همه آثار منفی کشیدن سیگار به‌تصویر کشیده نشده و الگوبرداری گروه‌های سنی پایین نیز از این‌افراد محقق نشود. اگرچه الگوقراردادن بازیگران در حوزه توانمندی‌ها و استعدادها می‌تواند اثرات مثبتی برای همه افراد جامعه داشته باشد. فیلم‌ها و سریال‌هایی نه‌چندان قدیمی مانند شهرزاد، گناه فرشته و زخم کاری سیگارکشیدن همه بازیگران معروف، بیشتر از هرچیزی در سریال نمایان بود تا بازی بازیگران، در برخی فیلم‌ها و سریال‌ها انگار مسابقه بین بازیگران برای سیگارکشیدن وجود دارد. سیگارکشیدن نه‌تنها در فضای عمومی وجهه خوبی ندارد در سریال‌ها و فیلم‌ها که برای هیچ‌کس پذیرفته نیست که دود سیگار بخشی از فیلم شود. «نه گفتن» برای کشیدن سیگار به‌عنوان یک ماده دخانی مضر همیشه ازسوی کارشناسان و آسیب‌شناسان به نوجوانان و جوانان توصیه می‌شود تا از آن استفاده نکنند اما این سریال‌ها و فیلم‌ها به‌عنوان مروجی برای مصرف سیگار در بین گروه‌های نوجوان و جوان جامعه شده که باید برای جلوگیری از کاهش سن اعتیاد و گرایش این‌گروه‌ها به مصرف دخانیات به‌ویژه سیگار اقداماتی اساسی صورت گیرد. مصرف سیگار در سریال‌ها و ازسوی بازیگران معروف به‌حدی گسترش داشته که حجت‌الاسلام‌والمسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بخشی از سریال‌های خانگی ساخته‌شده را موردانتقاد قرار داد و گفت: سریال‌های خانگی به‌شدت سیگار، مشروب، موادمخدر و روابط ناسالم را ترویج می‌دهند. شاید تهیه‌کننده، کارگردان یا فیلم‌نامه‌نویس هر سریال یا فیلمی به همه جوانب فیلم خود توجه داشته باشد اما این‌قبیل تولیدات فرهنگی ازمنظر عوارض و آسیب‌های اجتماعی وارده به نوجوانان و جوانان کمتر موردتوجه قرار می‌گیرد. سیگار به‌عنوان ماده دخانی با هزاران‌مورد آسیب در سال‌های اخیر و سالیان گذشته در همه سرمایه‌ها و فیلم‌ها جای خاصی دارد. انگار چنانچه ژست سیگارکشیدن در فیلمی وجود نداشته باشد آن فیلم جذابیت چندانی نخواهد داشت. سیگارکشیدن در سریال‌ها بخشی از اداواطوار بازیگران معروف به‌حساب می‌آید و گاهی هم نوجوانان و جوانان بازیگر در فیلم‌ها و سریال‌ها هم به‌تبعیت‌از پدر و یا دوستان و بستگان در فیلم، به کشیدن سیگار روی می‌آورند و از همین‌جا مشخص می‌شود که سیگارکشیدن برای تماشاگران و دیگر بازیگران نیز مضراتی به‌دنبال دارد. اگرچه هنوز برخی از نوجوانان و جوانان برای کشیدن سیگار در کنار اعضای خانواده به‌نوعی رعایت می‌کنند و در محیط خانواده این رفتار را تکرار نمی‌کنند اما این سریال‌ها قبح سیگارکشیدن فرزندان روبروی والدین را هم شکسته است و فرزند نوجوان به‌راحتی مقابل پدر یا مادر دود سیگار خود را به هوا کرده و دیگر قبح آن از بین رفته است. آسیب‌های سیگارکشیدن ازسوی بازیگران مشهور، الگوبرداری نوجوانان و جوانان از همه رفتارهای این بازیگران معروف و ضرورت ارائه آموزش درراستای بیان مضرات و زیان سیگار برای همه افراد جامعه در گفت‌وگو با مجید ابهری؛ رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی آمده است. وی اظهار داشت: الگوهای رفتاری در جامعه همانند بازیگران و افراد دارای شهرت در انتقال رفتارهای مثبت و منفی به دیگران به‌خصوص نوجوانان و جوانان بسیارمؤثر هستند زیرا یکی از این نمادهای رفتاری و الگوهای اخلاقی هنرپیشه‌ها و چهره‌های سینمایی یا همان سلبریتی‌ها محسوب می‌شوند. وی افزود: باتوجه‌به‌اینکه بازیگران و هنرپیشه‌ها در فیلم‌ها و سریال‌ها حضور دارند و به‌خاطر محبوبیت اجتماعی موردعلاقه و پیگیری جوانان و حتی بزرگ‌سالان هستند؛ بنابراین به‌طوریقین از این‌افراد به‌عنوان الگو استفاده می‌کنند. این آسیب‌شناس اجتماعی معتقد است: یکی از رفتارهای ناپسند و زشت که در فیلم‌ها و سریال‌ها در تلویزیون یا نمایش خانگی ازاین‌گونه شخصیت‌ها ملاحظه می‌کنند، استفاده از سیگار در محصولات نمایشی آن‌ها است. نوجوانان و جوانان باملاحظه استفاده از سیگار و دخانیات توسط چهره‌های معروف و محبوب تصور می‌کنند این عادت و رفتار یک حرکت پسندیده و موردعلاقه به‌شمار می‌رود. وی گفت: به‌واسطه وجود چنین رفتارهایی ازسوی بازیگران و هنرپیشگان معروف، ازاین‌جهت در جامعه مشاهده می‌شود که استعمال سیگار به سن ۱۴سالگی در میان نوجوانان و جوانان رسیده است که این‌موضوع آسیب‌های اجتماعی فراوانی برای این‌گروه‌ها و خانواده‌های آنان به‌دنبال خواهد داشت. ابهری اضافه کرد: این کاهش سن مصرف دخانیات و استعمال سیگار به‌خاطر این‌موضوع است که الگوهای رفتاری همچون بازیگران و سلبریتی‌ها در جامعه موجب انتقال رفتارهای ناپسند و غیرقابل در جامعه مانند مصرف سیگار می‌شوند که معتقدیم باید روی این رفتارهای نادرست در فیلم‌ها و سریال‌ها تجدیدنظر شود. وی اظهار داشت: پس به‌عنوان یک رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی به والدین در درجه نخست توصیه می‌کنم مراقب فرزندان خود باشند و محتویات تلفن‌همراه یا کامپیوتر و لپ‌تاپ فرزندان خود را موردتوجه قرار دهند تا بتوانند فرزندان خود را از انواع آسیب‌های اجتماعی همچون سیگارکشیدن دور کنند. این رفتارشناس اضافه کرد: صداوسیما نیز باید مراقب رفتارهای هنرپیشه‌های داخلی همچنین پخش تولیدات خارجی و عوارض آن‌ها برای جامعه به‌ویژه نوجوانان و جوانان باشد زیرا این‌گروه از مخاطبان از هنرپیشه‌ها و هنرمندان الگوبرداری می‌کنند. ابهری ادامه داد: این‌گونه محصولات سینمایی و تلویزیونی با داشتن رفتارهای ناپسند و نادرستی نظیر سیگارکشیدن، عواقب ناپسندی برای نوجوانان و جوانان در جامعه درپی داشته و ممکن است بدآموزی بیشتری برای فرزندان ما برای گرایش به مصرف سیگار به‌وجود آورند. وی تصریح کرد: تلویزیون، رادیو و رسانه‌های مجازی باید آموزش‌های لازم را درباره زیان مصرف دخانیات مانند سیگار بیان کنند و خطرات جانی آن‌ها را برای فرزندان جامعه بازگو کرده تا این‌گروه‌های هدف در جامعه دنبال استفاده از این‌نوع مواد دخانی نرفته و از آسیب‌های اجتماعی به‌دور باشند. این رفتارشناس اضافه کرد: باتوجه‌به‌اینکه سن اعتیاد به سیگار و دخانیات به حدود ۱۴سال رسیده است و کسی‌که از این سن اعتیاد به دخانیات را آغاز کند سلامت وی در سنین بالاتر دچار چالش و مخاطره خواهد شد؛ بنابراین باید مدارس و آموزشگاه‌ها در تنظیم اقلام آموزشی عرضه‌شده به نوجوانان و جوانان موارد لازم را موردبررسی و ارزیابی قرار دهند تا مشکلات کمتری برای آن‌ها ایجاد شود. امان‌الله قرایی‌مقدم؛ جامعه‌شناس و متخصص آسیب‌شناسی اجتماعی نیز می‌گوید: با‌توجه‌به مجموعه‌عواملی که پس از بررسی‌ها روی مصرف سیگار در دختران و نوجوان انجام شده است، تبلیغات فضای مجازی، سیگارکشیدن در برنامه‌های تلویزیونی و برخی از سریال‌ها، مشاهده هنرپیشه‌ها در‌حال‌سیگار‌کشیدن تمایل دختران (و پسران) را به‌این‌موضوع افزایش می‌دهد. وی اضافه کرد: زمانی‌که یک سلبریتی یا هنرپیشه در تلویزیون یا سینما سیگار در دست دارد، باعث می‌شود که نوجوانان یا جوانان به‌تبعیت‌از آن‌ها این‌کار را درست بدانند و به مصرف سیگار روی آورند. این‌مسئله به‌نوعی گسترش استعمال سیگار را به‌دنبال دارد. پایگاه اطلاع‌رسانی دولت