انتقام داغ طبیعت!

سوخت‌های سبز یک نمونه از سوخت‌های زیستی‌ست که از تقطیر مواد گیاهی، میکروبی و حیوانی حاصل می‌شود و به‌عنوان تولید سوخت از منابع انرژی تجدیدپذیر به‌شمار می‌رود. انرژی خورشیدی یکی از منابع تولید سوخت پاک است که در کشور کمتر به آن توجه شده است، درحالی‌که هریک‌از صنایع با نصب پنل‌های خورشیدی می‌توانند بخش زیادی از انرژی موردنیاز خود را حتی در روزهای پیک مصرف، تأمین کنند. اکنون بزرگ‌ترین کارخانه‌های تولید انرژی خورشیدی (فتوولتائیک) که سریع‌ترین رشد انرژی پاک را در جهان دارند، در چین، هندوستان و امریکا قرار دارند و ایرلند و ایسلند هم از کشورهای موفق در کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی محسوب می‌شوند. در خاورمیانه نیز برخی صحراها و کویرهای آسیا و خاورمیانه به محلی برای ساخت و توسعه پنل‌های خورشیدی و تولید انرژی‌های پاک تبدیل شده‌اند. پارک خورشیدی «محمد بن رشید آل مختوم» در امارات متحده عربی یکی از نوآوری‌ها در خاورمیانه است که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ حدود 5000مگاوات برق تجدیدپذیر تولید کند. این پارک خورشیدی همچنین می‌تواند از میزان دی‌اکسید کربنی که سالانه در جهان تولید می‌شود تا ۶.۵‌میلیون‌تن بکاهد که خود نقشی چشمگیر در کاهش گرمایش کره زمین دارد. درصورتی‌که همه‌چیز به‌خوبی پیش برود، ساکنان دوبی انرژی پاک خواهند داشت. گفتنی است که این‌مجموعه شامل مرکز نوآوری و همچنین مرکز پژوهش و توسعه نیز خواهد بود تا در کنار تولید انرژی خورشیدی، ابتکار و نوآوری نیز دراین‌مرکز وجود داشته باشد. البته این تنها طرح ابتکاری خاورمیانه نیست و عربستان سعودی نیز قرار است در قالب طرح Vision ۲۰۳۰ و با همکاری Softbank بزرگ‌ترین پروژه خورشیدی جهان را در بیابان‌های عربستان ایجاد کند. در قالب این‌طرح قرار است حدود ۲۰۰گیگاوات انرژی خورشیدی تولید شود که این‌رقم می‌تواند ۹۵درصد از انرژی برق موردنیاز عربستان را تولید کند. در کنار انرژی خورشیدی، منابع دیگری نیز طبیعت دراختیارمان قرار داده است که محققان کشور نیز به آن‌ها توجه کرده‌اند.

جهانی که در تب تغییرات اقلیمی می‌سوزد!

تغییرات اقلیمی در‌حال‌حاضر تأثیرات شدیدی در سراسر سیاره ما دارد و چالش‌های جدید؛ و پیش‌از‌این تصورنکردنی را برای آن‌ها‌که کمترین مسئولیت انتشار گازهای گلخانه‌ای را دارند، به‌همراه آورده است. دبیر‌کل «فدراسیون بین‌المللی صلیب سرخ و جمعیت هلال‌احمر» طی گزارشی در 10 اکتبر 2022 هشدار داده بود که تنها یکی از چالش‌ها (افزایش موج‌های مرگبار گرما) تهدیدی برای ایجاد نیازهای اضطراریِ جدید در مناطق نه‌چندان‌دور در آینده خواهد بود. وی تأکید کرده بود که یافته‌ها شگفت‌انگیز و نگران‌کننده هستند. امواج گرما، هزاران‌نفر را هر‌ساله می‌کشد و با هر مقدار افزایش تغییرات اقلیم، مرگبارتر می‌شود. وی تصریح کرده بود که این، مشکلی نیست که نهادهای بشردوستانه به‌تنهایی بتوانند آن‌را حل کنند. اولویت فوری باید سرمایه‌گذاری‌های بزرگ و پایدار باشد که تغییرات آب‌و‌هوایی را کاهش داده و از آسیب‌پذیرترین افراد حمایت کند. بدون این سرمایه‌گذاری‌ها، سرنوشت ما، آینده‌ای با بلایای گرماییِ بزرگ‌تر و مرگبارتر است ... امسال، تاحدی این هشدار، سویه ترسناک خودش را علنی کرده؛ چنانچه در گزارش 15 ‌آوریل 2023 رسانه CNBC می‌خوانیم: طبق یک مطالعه جدید؛ بخش‌هایی از آسیا، اروپا و آمریکای مرکزی بیشتر در‌معرض‌خطر موج‌های گرمای بی‌سابقه‌اند؛ اما احتمالاً کمترین آمادگی را برای مقابله با چنین پیامدهایی دارند که می‌توان آن‌را «تنبیه بشر به‌دست طبیعت» نامید. این تحقیق که در Nature Communications منتشر شد؛ افغانستان، پاپوآ گینه‌نو، هندوراس و گواتمالا را مناطقی شناسایی کرد که امواج گرما به‌دلیل تغییراتِ آب‌و‌هوایی، همراه با مسائل اجتماعی و نیز اقتصادیِ موجود، آسیب‌پذیری‌های بالقوه ویرانگری را ایجاد خواهند کرد. این یافته‌ها، هشداری به‌موقع در‌مورد خطرات گرمای شدید است که با گرم‌شدن زمین «بدتر» می‌شود. «دان میچل» (استاد علوم آب‌و‌هوا در دانشگاه بریستولِ بریتانیا) گفت: «این مطالعه البته بر بخش‌هایی از جهان متمرکز بود که احتمالاً موج‌های گرما وحشیانه را تجربه می‌کنند؛ اما هنوز از دمای شدید رنج نبرده‌اند؛ واقعیت، بدتر از این‌هاست!» گرمای بی‌سابقه‌ای در کل جهان؛ از ایالات‌متحده (جایی‌که ده‌هامیلیون‌نفر درحال‌مبارزه با دمای شدید هستند) تا اروپا و ژاپن، در آخرین‌نمونه از افزایش تهدید ناشی از گرمایش جهانی پیش‌بینی می‌شود. ایتالیا با پیش‌بینی اوج تاریخی مواجه است و وزارت بهداشت این‌کشور برای 16 شهر؛ ازجمله «رُم»، «بولونیا» و «فلورانس» هشدار قرمز صادر کرده است. مرکز هواشناسی به ایتالیایی‌ها هشدار داد که برای «شدیدترین موج گرمای تابستان و یکی از شدیدترین موج گرمای تمام دوران» آماده شوند. عددِ 43‌درجه‌ در «رُم»، رکورد 40.5‌درجه‌ را که در اوت سال 2007 ثبت شده بود، شکست! «آژانس فضایی اروپا» (ESA) هشدار داده که جزایر «سیسیل» و «ساردینیا» در دمای بالای 48‌درجه‌، به‌مثابه «گُلی پژمرده» شده؛ و کنایه‌اش به ثبت داغ‌ترین دمای ثبت‌شده در اروپاست. از‌آن‌سو، سرویس آب‌وهوای EMY اعلام کرد که بخش‌هایی از یونان ممکن است شاهد افزایش دمای باشند. شهر مرکزیِ «تِبای» با رسیدن به 44.2‌درجه‌، یک خاطره داغ برای اهلی‌اش به‌جا گذاشت و «آکروپولیس»؛ برترین جاذبه توریستیِ «آتن»، در دو‌‌روزِ متوالی، به‌خاطر افزایش دمایِ 41‌درجه‌ایِ شهر، «بسته» شد؛ همان‌طورکه چندین پارک، این‌کار را انجام دادند. مردمِ مناطقی از فرانسه، آلمان، اسپانیا و لهستان نیز در دمایی بسیاربالا، گویی می‌پَزند! انتظار می‌رود که بخش‌هایی از شرق ژاپن نیز به 38 تا برسند و سازمان هواشناسی هشدار داده است که دمای هوا ممکن است رکوردهای قبلی را بشکند! درهمین‌حال، شبکه ملی ژاپن (NHK) گزارش داد که شهر «آکیتا» چنان دچار دگرگونیِ هوا شده که بارندگی‌ها در آن، رانش زمین را درپی داشته و 9000‌نفر را مجبور به تخلیه خانه‌های خود کرده. باران‌های سیل‌آسا که توسط آژانس هواشناسی به‌عنوان «شدیدترین بارانی که تابه‌حال تجربه شده» توصیف شده است نیز در هفته‌های اخیر، جنوب ژاپن را درنوردیده و حداقل 11 کشته برجای گذاشته است. گزارش‌ها حاکی‌ازآن‌است‌که باران‌های بی‌امانِ موسمی به‌دلیل گرمای شدید، دست‌کم 90‌نفر را در شمال هند کشته‌اند. رودخانه «جَمنا» که از «دهلی‌نو» (پایتخت) می‌گذرد، به رکورد 208.66‌متر رسیده است که از عدد ناشی از سیلِ سال 1978 نیز یک‌متر بیشتر است؛ و 20‌میلیون‌نفر از ساکنین محلاتِ کم‌ارتفاع در‌این‌کلان‌شهر را تهدید می‌کند. سیل و رانش زمین، متأثر از تغییراتِ موسمی هند رایج‌اند؛ اما طبق نظر کارشناسان؛ فراوانی و شدتِ این تغییرات آب‌وهوایی، درحال‌افزایش است. درآن‌طرفِ جهان نیز با تغییراتی قابل‌توجه در نوسان دما مواجهیم: آمریکایی‌ها شاهد موج گرمای قدرتمندی هستند که از «کالیفرنیا» تا «تگزاس» را دربرمی‌گیرد و انتظار می‌رود اوج آن هنوز نرسیده باشد! ساکنانِ «آریزونا» (یکی از ایالت‌های آسیب‌دیده)، روزانه با یک ماراتنِ استقامتی در برابر خورشید روبه‌رو می‌شوند. نهادِ ملی هواشناسی آنجا گزارش داده که پایتخت این ایالت (فینیکس) برای 15‌روزِ متوالی، دمای بالاتر از 43‌درجه را ثبت کرده است. «هانا سافورد» (مشاور سیاست آب‌وهوایی کاخ سفید) گفته که اقشارِ کم‌درآمد، بیشترین آسیب را از این موجِ گرما متحمل شده‌اند. مردم هفته‌هاست گرمایی بی‌سابقه ‌را تجربه می‌کنند. او تأکید کرده است: «ما می‌دانیم که کم‌درآمدترین‌ها، آسیب‌پذیرترین آمریکایی‌ها بوده که درطول‌تاریخ بار عمده تغییرات آب‌وهوایی را به‌دوش کشیده‌اند؛ آن‌ها عواقب گرمای بی‌سابقه را نیز تجربه خواهند کرد. این‌ها افرادی هستند که مجبورند بیرون کار کنند و لزوماً در خانه‌هایشان سیستم خنک‌کننده ندارند!» مقامات مناطقی از جهان که با رویدادهایی مشابه مواجه‌اند، زنگِ خطر را به‌صدا درآورده‌اند و به مردم توصیه می‌کنند که از فعالیت‌های بیرون از منزل درطول‌روز خودداری کنند و مراقب کم‌آبیِ بدن باشند. «دره مرگ کالیفرنیا» (دث‌ولی) ملقب به یکی از «داغ‌ترین مکان‌های روی زمین»؛ احتمالاً اوج‌های جدیدی را به‌ثبت می‌رساند و دمایی آن تا 54‌درجه‌ نیز افزایش می‌یابد. همچنین جنوب «کالیفرنیا» درحال‌مبارزه با «آتش‌سوزی‌هایِ جنگلی» متعدد است؛ ازجمله در شهرستان «ریورساید» که بیش از 3000‌هکتارش تاکنون سوخته؛ و دستور تخلیه‌اش صادر شده است. مراکشی‌ها احتمالاً به آب‌وهوای گرم عادت دارند؛ اما به دمای بالاتر از میانگین چطور؟! مثلاً 47‌درجه‌ که در برخی از استان‌ها باعث نگرانی‌ها درمورد کمبود آب شده است. در خاورمیانه نیز «اردنِ» کم‌آب مجبور شد 214‌تُن آب را روی آتشی که موج گرما در جنگل «عجلون» برافروخت، بریزد. طبق اعلام اخیرِ «خبرگزاری فرانسه»؛ در عراق که قطع برق در تابستان‌های سوزان اتفاقی رایج است، مردم «بغداد» با شناکردن در رودخانه «دجله» از گرمای بی‌رحمانه فرار می‌کنند؛ اما با خشک‌شدن رودخانه‌ها، این تفریح دیرینه نیز خُشک می‌شود! دمای تقریباً 50‌درجه‌ای که همراهِ باد، جابجا می‌شود، مانند آن‌است‌که سشواری غول‌آسا را بر فرازِ شهر، روشن کرده‌اند! طبق گزارش 15 جولای 2023 در «الجزیره»؛ درحالی‌که نسبت‌دادنِ یک رویداد آب‌وهواییِ خاص به «تغییرات اقلیمی» دشوار است، دانشمندان اصرار دارند که «گرمایش جهانی» (که با وابستگی به سوخت‌های فسیلی مرتبط است)، دست پنهانِ پشت این تشدیدِ امواجِ گرما در جهان است. موج گرما پس‌ازآن اتفاق افتاد که سرویس نظارت بر آب‌وهوای اتحادیه اروپا (C3S) اعلام کرد که اخیراً جهان «گرم‌ترین ماه ژوئن» را در تاریخ ثبت کرده است. «ریچارد آلن»؛ استاد علوم آب‌وهوا در «دانشگاه ریدینگ» گفت: «الگوهای آب‌وهوایی، شدیدتر از حد معمول هستند؛ زیرا گازهای گلخانه‌ای به‌دلیل فعالیت‌های بشر را به جَو، پمپاژ می‌کنیم. این گرمای اضافی به‌نوعی باعث افزایش شدید تغییرات اقلیم می‌شود. باید علت را درمان کنیم؛ که افزایش گازهای گلخانه‌ای‌ست و سیاره ما را گرم و امواج گرما را داغ‌تر می‌کند؛ درعین‌حال، باران‌ها را به سیل‌های شدید تبدیل می‌کند».

نقش هوش مصنوعی در کاهش اثرات اقلیمی
نازنین احسانی طباطبایی: سامانه‌های AI پیشرفته به‌دلیل میزان مصرف انرژی با انتقادهای زیادی مواجه هستند؛ اما مهم است بدانیم که هوش مصنوعی می‌تواند به کاهش تغییرات آب‌وهوایی کمک کند. تغییر اقلیم را می‌توان به چندین بخش کوچک‌تر تقسیم کرد که عبارت‌اند از شناسایی منابع انتشار، افزایش تولید و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و پیش‌بینی بلایایی مانند سیل و آتش‌سوزی. درهمین‌راستا حداقل سه زمینه وجود دارد که هوش مصنوعی در آن‌ها عملکرد موفقی داشته است.

۱. الکتریسیته
هوش مصنوعی می‌تواند با پیش‌بینی دقیق‌تر درباره عرضه‌وتقاضای انرژی به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک کند و همچنین الگوهای چگونگی و زمان استفاده افراد از انرژی را بیاموزد. علاوه‌براین؛ می‌تواند مقدار انرژی تولیدی از منابعی مانند باد و خورشید را بادقت پیش‌بینی و ازاین‌رو، به حداکثر استفاده از انرژی پاک کمک کند؛ مثلاً با تخمین میزان انرژی خورشیدی تولید و ذخیره‌شده در پانل‌ها هوش مصنوعی می‌توان به برنامه‌ریزی برای زمان شستشوی لباس‌ها یا شارژ وسایل‌نقلیه الکتریکی کمک کند تا مصرف‌کنندگان بتوانند از این انرژی تجدیدپذیر حداکثر استفاده را ببرند. در مقیاس بزرگ‌تر، هوش مصنوعی می‌تواند به اپراتورهای شبکه کمک کند تا کمبودهای عرضه انرژی را کاهش دهند.
نمونه موفق: ایران
محققان در ایران از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی مصرف انرژی در مرکزی تحقیقاتی در شمال تهران استفاده کردند که با لحاظِ ساختار، مصالح ساختمانی و شرایط آب‌وهوایی محلی بود. این سیستم از الگوریتم‌هایی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی ساختمان نیز پیشنهاد داد که شامل اقدامات عایق‌بندی مناسب و کنترل‌های گرمایشی و میزان روشنایی و توان لازم براساس تعداد افراد حاضر بود و درنهایت مصرف انرژی را تا ۳۵‌درصد کاهش داد.
۲. حمل‌ونقل
تقریباً یک‌پنجم از انتشار دی‌اکسید کربن در جهان ناشی از حمل‌ونقل است. مدل‌های هوش مصنوعی می‌توانند با پیشنهاد کارآمدترین مسیرها برای رانندگان، با دست‌اندازها و ترافیک کمتر و نیز همراه با سرعت ثابت، میزان سفرهای دوستدار محیط‌زیست را بیشتر کنند و بنابراین انتشار گازهای گلخانه‌ای را به‌حداقل برسانند.
نمونه موفق: سوئد
شهر گوتنبرگ سوئد یک نمونه موفق از اجرای سامانه‌های مبتنی‌بر هوش مصنوعی برای مسیریابی مناسب وسایل‌نقلیه الکتریکی‌ست. این سیستم از ویژگی‌هایی مانند تنظیم سرعت خودرو و یافتن نقاط شارژ برای یافتن مسیرهای بهینه استفاده می‌کند و مصرف انرژی را به‌حداقل می‌رساند.

۳. کشاورزی
مطالعات نشان داده‌ شیوه‌های برتر کشاورزی می‌تواند انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهد. هوش مصنوعی می‌تواند به کاهش استفاده از خاک و کودهای شیمیایی (عوامل مؤثر در تغییرات آب‌وهوایی) کمک کند.
نمونه موفق: آمریکا
با پیش‌بینی اینکه مردم چه‌مقدار از محصول را در یک بازار خاص خریداری خواهند کرد، هوش مصنوعی می‌تواند به تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان کمک کند تا ضایعات را به‌حداقل برسانند. مطالعه «دانشگاه استنفورد» (۲۰۱۷) در ایالات‌متحده آمریکا نشان داد که مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی می‌توانند عملکرد دانه سویا را در سطح شهرهای کوچک پیش‌بینی کنند. دراین‌روش از تصاویر ماهواره‌ای برای تجزیه‌وتحلیل و ردیابی رشد محصولات استفاده کردند و بعد محققان به مقایسه پیش‌بینی چندین مدل از هوش مصنوعی پرداختند و بهترین مدل را براساس عملکرد و نیز برمبنای تصاویر گیاهان درحال‌رشد و سایر ویژگی‌ها؛ ازجمله آب‌وهوا، انتخاب کردند. دانستن عملکرد احتمالی یک محصول از هفته‌ها قبل می‌تواند به دولت‌ها و سازمان‌ها کمک کند تا برای تأمین نیازهای غذایی برنامه‌ریزی کنند. آنا