روستای سنگی «ورکانه» همدان؛ یادآور عصر رنسانس در اروپا
روستای «ورکانه» در دامنه جنوبی «زاگرس مرکزی» قرار گرفته و عموماً به‌دلیل اقلیم کوهستانی و برخورداری از طبیعت زیبا، از مناطق بسیار بکر به‌شمار می‌رود. این، یکی از شش روستای گردشگری «همدان» به‌حساب می‌آید که نامش در «فهرست آثار ملی» نیز به‌ثبت رسیده و به‌عنوان منطقه ویژه گردشگری کشور مطرح است. مردم روستای «ورکانه» به زبان‌های ترکی، فارسی و کردی سخن می‌گویند. این‌روستا با موسیقی محلی خود شهرت یافته که شامل ترانه‌هایی با اشعار «باباطاهر عریان» و بیاتی‌های ترکی با موسیقی «عاشیقی» می‌شود که در مراسم‌های شادی و عروسی‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد. همچنین نوعی موسیقی محلی به‌نام «سربازی» و «سه‌پا» در میان مردم روستا رواج دارد. غذاهای محلی روستا مشتمل‌بر آبگوشت، انواع کباب و آش نظیرِ «آش اوماج»، «آش پلته»، «آش واره»، «آش جو» و ترخینه، از شاخصه‌های «ورکانه» به‌شمار می‌روند. در زبان کردی «ور» به‌معنای «کنار»؛ و «کانه» به‌معنای «چشمه» است. «ورکانه» نیز به‌معنای قرارگرفتن در کنار آب و چشمه است. ازنقطه‌نظری دیگر: به‌دلیل‌اینکه در پیرامون روستا معادن سنگ به فراوانی مشاهده می‌شود، نام «ورکانه» را به‌خود گرفته است و وجه‌تسمیه روستای «ورکانه» را معادل محلی آورده‌اند که در نزدیکی معدن است. هسته اولیه روستای «ورکانه» که پیرامون قنات روستا شکل گرفته است، قدمتی طولانی دارد و سابقه تاریخی آن به اوایل دوره «صفوی» مربوط می‌شود. سنگ، سنگ‌لاشه، سنگ مالون، خشت و آجر؛ انواع مصالح متعارف ساختمانی در بناهای روستای «ورکانه» بوده و عنصر سنگ به‌عنوان اصلی‌ترین مصالح در ابنیه روستای آنجا بیش‌ازهرچیز به‌چشم می‌خورد. به‌نظر می‌رسد که کاربرد زیاد سنگ به‌علت فراوانی این عنصر در منطقه و سختی و مقاومت آن در برابر تغییرات جوی و نیز کمبود آجر و خشت در‌این‌ناحیه بوده است؛ البته این‌موضوع در معماری ایران در بسیار از مکان‌ها وجود دارد؛ یعنی از مصالح بوم‌آورد در ساخت بناها استفاده می‌شود. پیشینه «ورکانه» در استان «همدان» به بیش از ۴۰۰سال می‌رسد و آثاری از دوره «صفوی» در آن کشف شده است. در گذشته نظام تصمیم‌گیری و قدرت طبق ارباب‌رعیتی بوده است. درآن‌زمان «نقی‌خان قراگوزلو» خان روستا بود و بعد از او نیز دخترش ارباب و حاکم روستا شد. اکنون نیز در روستای «ورکانه» مانند سایر روستاهای استان، ریش‌سفیدان جایگاه خاصی داشته و تصمیم‌گیری آن‌ها نقش تعیین‌کننده دارد. ایرنا