دوراهی ورزشکاران در مصرف کافئین و انرژی‌زاها
مصرف کافئین برای ورزشکاران ممنوع نیست اما نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای هیچ ورزشکاری توصیه نمی‌شود و می‌تواند به‌ویژه برای ورزشکاران جوان، مضر باشد. کافئین یک ترکیب شیمیایی‌ست که به‌طور‌طبیعی در بسیاری از گیاهان مانند قهوه، چای، برگ‌های یرباماته، دانه کولا، گوارانا و کاکائو یافت می‌شود. کافئین محرکی‌ست که سطح هوشیاری را افزایش می‌دهد، نیز تمرکز را بهبود بخشیده و موجب افزایش ضربان قلب و دمای بدن می‌شود. علاوه‌بر قهوه و چای؛ کافئین در شکلات نیز یافت می‌شود و گاهی‌اوقات به مواد خوراکی مختلفی مانند نعناع‌های تنفسی، آدامس، گوشت گاو، تخمه آفتابگردان یا سایر محصولات انرژی‌زا مانند نوشیدنی‌های انرژی‌زا و مکمل‌های قبل از تمرین اضافه می‌شود. خب؛ آیا کافئین در ورزش ممنوع است؟ در پاسخ باید بگوییم که خیر؛ کافئین در ورزش‌هایی که توسط آژانس جهانی ضد‌دوپینگ (WADA) اداره می‌شود مجاز است اما فعلاً در فهرست مانیتورینگ WADA قرار دارد که به‌این‌معناست: ممنوع نیست؛ اما WADA آن‌را در‌صورت تبدیل‌شدن به یک موضوع مبارزه با دوپینگ در آینده زیر‌نظر دارد. گفتنی‌ست: کافئین جزو مکمل‌های گروه A به‌شمار می‌رود که مصرف ورزشی آن مجاز بوده و شواهد علمی مبنی‌بر بهبود کارایی ورزشی ورزشکار وجود دارد. سؤال مهم دیگر این‌است‌که خطرات مصرف کافئین چیست؟ باید گفت: طبق گزارش آژانس مبارزه با دوپینگ آمریکا (در ۲۰۲۴)؛ طیف وسیع عوارض جانبی مصرف کافئین از‌جمله بی‌خوابی، بیش‌فعالی، اضطراب، حالت تهوع، بی‌اشتهایی، سردرد، لرزش یا سرگیجه گزارش شده است. حتی با‌توجه‌به تعداد غذاها، نوشیدنی‌ها و مکمل‌های حاوی کافئین، مصرف بیش‌از‌حد آن ممکن است علائمی نظیرِ تحریک‌پذیری، مشکلات خلقی، افزایش سطح هورمون استرس و مشکل در خواب را به‌وجود آورد. مصرف بیش‌از‌حد و طولانی‌مدت نیز می‌تواند منجر به خستگی، تغییرات خلقی و مشکلات تمرکز شود؛ اما اگر مصرف آن خیلی فراتر از حد مجاز شود و به‌اصطلاح مسمومیت شدید کافئین ایجاد کند، می‌تواند منجر به ایست قلبی شود. سؤال رایج دیگر اینکه: آیا مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا و مکمل‌های حاوی کافئین برای ورزشکاران بی‌خطر است؟ دقت کنیم؛ اگرچه خود کافئین ممنوع نیست؛ اما نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای هیچ ورزشکاری توصیه نمی‌شود و می‌تواند به‌ویژه برای ورزشکاران جوان مضر باشد. درواقع، اکثر بزرگ‌سالان می‌توانند با خیال راحت ۴۰۰میلی‌گرم در روز کافئین مصرف کنند؛ اما آکادمی اطفال آمریکا هیچ سطح ایمنی کافئین را برای جوانان یا نوجوانان اعلام نکرده است. مکمل‌های غذایی که خود را به‌عنوان محصولات قبل از تمرین یا «کاهش وزن» تبلیغ می‌کنند، اغلب حاوی مقادیر زیادی کافئین و احتمالاً محرک‌های دیگر هستند. تمام مکمل‌های غذایی با خطر ذاتی آلودگی به مواد افزایش‌دهنده عملکرد همراه بوده و اگرچه مصرف کافئین در ورزش ممنوع نیست؛ اما احتمال این خطر وجود دارد که یک محصول قبل از تمرین یا کاهش وزن حاوی سایر محرک‌های ممنوعه (علاوه‌بر کافئین) باشد. اگر ورزشکاران علی‌رغم خطرات شناخته‌شده استفاده از مکمل‌های غذایی را انتخاب کنند، کارشناسان توصیه می‌کنند فقط از مکمل‌های تائید‌شده و زیر‌نظر متخصص مربوطه استفاده کنند. سؤال پایانی که باید درباره‌اش بدانیم این‌است‌که آیا مصرف کافئین نیازمند دریافت معافیت استفاده درمانی (TUE) است؟ باید گفت که خیر؛ از‌آنجا‌که کافئین ممنوع نیست، برای استفاده از آن نیازی به TUE نیست. نیز خاطرتان باشد: به‌گفته متخصصین؛ مصرف کافئین تا‌زمانی‌که در‌حد اعتدال باشد، معمولاً «خطرناک» نیست. اکثر افراد می‌توانند تا ۴۰۰میلی‌گرم کافئین (حدود چهار فنجان قهوه ۲۳۶میلی‌لیتری) در روز را مصرف کنند. با‌این‌حال برخی‌دیگر به کافئین یا فرآورده‌های حاوی این ماده حساس‌ترند. در‌این‌دسته، مصرف بیش‌از‌حد کافئین ممکن است با تجربه این‌موارد همراه باشد: «بی‌قراری، بی‌خوابی، سردرد و ریتم غیر‌طبیعی قلب». حساسیت به کافئین می‌تواند آزاردهنده باشد؛ اما در اکثر موارد نسبتاً جزئی بوده و فرد را درگیر عوارض شدید نمی‌کند. اگر با آلرژی به کافئین دست‌و‌پنجه نرم می‌کنید، مصرف کمترین مقدار از این ماده نیز می‌تواند اثر منفی بر سلامت جسمی و روحی شما داشته باشد. علائم حساسیت به کافئین، با هجوم ناگهانی آدرنالین ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به »تحمل‌ناپذیری کافئین» این ماده را به‌آرامی در بدن خود متابولیزه می‌کنند. آلرژی به کافئین زمانی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی آن‌را به‌عنوان یک مهاجم مضر در‌نظر بگیرد. دراین‌راستا، سیستم ایمنی اقدام به تولید آنتی‌بادی ایمونوگلوبولین E می‌کند. سپس این آنتی‌بادی به‌سمت سلول‌ها حرکت کرده و باعث بروز علائم آلرژی می‌شود. ایران نادو