جهش هفت‌پله‌ای ایران در تولیدات علمی و فناوری کوانتوم
فرزانه سلامت‌بخش: رئیس «مؤسسه استنادی و پایش علم‌وفناوری جهان اسلام» گفت: طبق داده‌های پایگاه «وب آو ساینس (Web of Science)»؛ جمهوری اسلامی ایران از رتبه ۲۳ تولیدات علمی و فناوری کوانتوم جهان در سال ۲۰۱۴، به ۱۶ در سال ۲۰۲۳ رسیده و در همه حوزه‌های فناوری کوانتوم، رتبه اول را در بین کشورهای پیشرو اسلامی به‌خود اختصاص داده است. سید احمد فاضل‌زاده گفت: فناوری کوانتومی موضوعی داغ در جهان است. اولین انقلاب کوانتومی در قرن بیستم به ساخت قطعاتی همچون ترانزیستور منجر شد و تحول بزرگی را در فناوری ماشین‌های محاسباتی پیشرفته نظیر ساخت رایانه و سپس ورود به دنیای اینترنت به‌وجود آورد. وی اظهار داشت: باتوجه‌به نوپا‌بودن علم کوانتوم و فناوری کوانتومی، این علم هنوز درحال‌رشد است و دامنه کاربردهای صنایع کوانتومی به‌سرعت درحال‌گسترش است و فعلاً تنها بخشی کوچک از این علم پیمایش شده. این‌امر به‌معنای دو نتیجه بسیارمهم است: نخست‌اینکه پیشرفت در فناوری کوانتومی، نیازمند تدوین استراتژی کلان‌نگر است و دوم‌اینکه در آینده جوامعی که از دسترسی به محصولات کوانتومی محروم باشند، ازمنظر امنیتی به‌شدت آسیب‌پذیر خواهند بود. وی بابیان‌اینکه در عرصه جهانی، رقابت فشرده و سنگینی در عرصه فناوری کوانتومی درجریان است، گفت: اکنون رقابت فشرده‌ای بین چین و آمریکا در فناوری‌های مختلف وجود دارد؛ چین پس از پیشی‌گرفتن از ایالات‌متحده در فناوری‌های نسل چهارم و پنجم صنعت، با برنامه‌ریزی جامع و سرمایه‌گذاری عظیم، در فناوری کوانتومی نیز شاید سلطه فناورانه ایالات‌متحده را به‌چالش بکشد. چین بیش از ۱۵میلیارددلار اعتبار جهت برتری کوانتومی درنظر گرفته است. اتحادیه اروپا بیش از هفت‌میلیارد و آمریکا حدود دومیلیارددلار دراین‌حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند. بودجه کوانتومی چین، از مجموع بودجه کوانتومی دولت ایالات‌متحده و کشورهای هم‌پیمان آن بیشتر است. رئیس مؤسسه استنادی و پایش علم‌وفناوری جهان گفت: براساس سند چشم‌انداز ۲۰ساله ایران و دیگر اسناد بالادستی مرتبط ازجمله نقشه جامع علمی کشور، انتظار بوده که ایران در بخش فناوری کوانتوم، با بهره و برخورداری از مدیریت دانش‌محور، ظرفیت‌های نرم‌افزاری، سخت‌افزاری و نیز مشارکت مؤثر نقش‌آفرینان دولتی و غیردولتی درزمینه بسط و توسعه دانش و فناوری‌های نوین در فناوری کوانتوم در جایگاه برتر منطقه قرار گیرد. تحقق اهداف کلان اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران به‌خصوص سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ در بخش فیزیک کوانتوم، مستلزم بهره‌گیری هرچه گسترده و کارآمد از فناوری‌های کوانتومی‌ست. به‌منظور دستیابی به این فناوری‌های راهبردی، لازم است یک نقشه‌راه تهیه و به‌صورت مستند و مستدل اولویت‌گذاری شود. سند فناوری‌های راهبردی کوانتوم که نتیجه تلاش‌های جمعی و فرادستگاهی‌ست، نقشه‌راه کلان و اولویت‌های دستیابی به فناوری‌های راهبردی موردنیاز را برای مدیریت بهتر ما در حوزه فیزیک کوانتوم ارائه می‌کند. فناوری‌های کوانتوم، سه دسته اصلی محاسبات کوانتومی، ارتباطات کوانتومی و حسگرها و سنجش کوانتومی را دربرمی‌گیرد؛ محاسبات کوانتومی شامل شبکه فوتونیک، مدار ابررسانا، کیوبیت چرخشی، اتم‌های خنثی، یون‌های به‌دام‌افتاده، ارتباطات کوانتومی شامل توزیع کلید کوانتومی، دورنوردی کوانتومی، تکرارکننده کوانتومی و حسگرها و سنجش کوانتومی شامل ساعت کوانتومی، تصویربرداری کوانتومی و رادار کوانتومی است. وی گفت: طبق گزارش مک‌کنزی (۲۰۲۳)،چین بیش از ۱۵میلیارددلار اعتبار جهت برتری کوانتومی درنظر گرفته است، اتحادیه اروپا بیش از هشت‌میلیارد و آمریکا نزدیک به چهارمیلیارددلار دراین‌حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند. بودجه کوانتومی چین، از مجموع بودجه کوانتومی دولت ایالات‌متحده و کشورهای هم‌پیمان آن بیشتر است. جوامع صنعتی، فناوری کوانتوم را در آینده جهان مهم دانسته و با سرمایه‌گذاری کلان دراین‌حوزه، سعی در تثبیت موقعیتشان در صنعت کوانتوم دارند. مؤسسه استنادی و پایش علم‌وفناوری جهان اسلام