سهم دولت در خودروسازیها واگذار نمیشود؟
تجربه مردمیشدن خودروسازهای دنیا
این روزها مردم در انتظار عرضه سهم دولت در چند خودروسازی هستند و این سوال برایشان مطرح میشود که آیا دولت سهمش در خودروسازیها را واگذار میکند؟ بهگزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ چند سالی میشود که بحث خصوصیسازی خودروسازها مطرح شده است، موضوعی که میتواند باعث تحولات عظیمی در صنعت خودرو شود؛ اما خوب یا بد بودن این موضوع فعلاً مشخص نیست. آنچه مشخص است دولت برای افزایش بهره وری خودروسازان قصد دارد دو خودروساز بزرگ در کشور را کاملا خصوصی سازی کند اما از آنجایی که خبری از خصوصی سازی آنها نیست، گویی اصلاً انگیزه جدی پشت ماجرا نبوده و این اتفاق هرگز رخ نخواهد داد. کارشناسان خودرو معتقد هستند که با خصوصی سازی کامل خودروسازان بهرهوری آنها افزایش خواهد یافت و به داخلی سازی محصولات بیشتری خواهیم رسید اما آنچه مشخص است دولت قصد دارد ضمن آنکه باقیمانده سهام خود در خودروسازی را در بورس واگذار کند و پولی نیز به خزانهاش واریز شود، همچنان در این صنعت باقی بماند. به گفته کارشناسان خودرو، دولت نمیخواهد سهام نسبتا کم، اما بسیار پرقدرت خود را در خودروسازی از دست بدهد و تنها به دنبال کسب درآمد از محل این سهام است، آن هم بیآنکه از این صنعت برود. در حال حاضر تنها بخش کمی از سهام خودروسازان در اختیار مردم قرار دارد و قسمت اعظم سهام در اختیار خود خودروساز، سازمان گسترش و شرکتهای سرمایه گذاری قرار دارد.
خصوصی سازی در کشور چه شرایطی دارد؟
امیر حسن کاکایی؛ کارشناس صنعت خودرو درخصوص خصوصیسازی خودروسازان کشور، گفت: «خودروسازهای کشور در حال حاضر به نوعی خصوصی فعالیت میکنند اما دولت برای فعالیتهای آنها تصمیم میگیرد، درحالیکه تنها درصد کمی از سهام آنها را دارد بههمیندلیل از نظر قانونی آنها خصوصی به شمار میروند». کاکایی درخصوص نحوه خصوصیسازی کشورهای دیگر در مقایسه با ایران، بیان کرد: «چین یک دولت کمونیسم است که بسیاری از مدیران آن با ظاهر خصوصی، کارمند دولت هستند که تقریبا همانند ایران است اما در صنعت خودرو به شدت شتاب گرفته است». این کارشناس صنعت خودرو بیان کرد: «شنیدهایم که خصوصیسازی کاری مثبت و خوب است اما حاضر نیستیم تبعات آن را بپذیریم. زمانی که برجام بهم خورد، پژو فرانسه اعلام کرد که دوهزارنفر اخراج شدند در این شرایط دولت یا کمک می کند یا اگر کمک نکند، اجازه میدهد که اخراج شوند اما در ایران اینگونه نیست، دولت اجبار میکند که کسی اخراج نشود در مقابل به خودروساز هم کمک نمیکند».
خصوصیسازی چه منفعتی دارد؟
خصوصیسازی برای افزایش حقوق، افزایش انگیزه و ارتقا شغلی خوب است چرا که یک مدیر میتواند بر اساس کارایی به کارمند حقوق دهد و آن را کم و زیاد کند و در مقابل فرد ضعیف از این دایره کاری خارج میشود. خصوصیسازی بودجه دولتی ندارد؛ اما دولت در آن دخالت میکند. مشکل اصلی صنعت خودروسازان کشور کلمه خصوصیسازی نیست و با هیچ راهحلی مشکل فعلی حل نمیشود. باید دید در فضای دولتی میتوانیم خصوصی کار کنیم یا خیر. هیچکدام از تولیدکنندگان قطعه زمانی که خصوصی شدند بهرهوری زیادی ندارند و تنها پتروشیمی بهرهور شد. کاکایی در این زمینه میگوید که در شرکتهای تولیدی مانند خودروسازها، قطعهساز مکانیزم کار بر مبنای افراد است نه اتوماسیون؛ ما قبول میکنیم که خودروسازها باید خصوصی شوند؛ اما باید مبتنی بر بهرهوری مناسب باشد. قانون کار در ایران مبتنی بر ساعت کار و حضور فیزیکیست که این رویه جلوی کارفرما را در تشویق یا تنبیه میگیرد. با شرایط قانون کار کارگر سال به سال افزایش حقوق دارد؛ حتی اگر بهرهوری نداشته باشد. این کارشناس صنعت خودرو بیان کرد: «خصوصیسازی یک مزیت خوب دارد و آن اینکه فرد کارمند به شوق دریافت حقوق و مزایای بیشتر حرکت میکند و خلاق می شود، شرکتهای خصوصی به همین دلیل موفق و توانمند هستند. اما در مقابل آن فرد ضعیف در شرکت خصوصی له میشود». او ادامه داد: «در کشور اگر شرکتی بیش از ۴۰۰ تا ۵۰۰ کارمند داشته باشد دولتمردان به آن دخالت میکنند و نمیتواند دیگر بهرهوری کند». این کارشناس صنعت خودرو تشریح کرد: «۳۰ خودروساز در کشور داریم، اما ببینید کدام یک از آنها برای داخلیسازی فعالیت مثبت انجام دادهاند. هماکنون ۴۰هزارمیلیاردتومان به خودروسازان ضرر وارد شده است، حال ببینید دولت در سال ۳۲هزارمیلیاردتومان یارانه نقدی میپردازد، بدینمعناکه ضرر خودروسازان از پرداخت یارانه بیشتر است».
راهکارها درباره خصوصیسازی مثبت در کشور
این کارشناس صنعت خودرو بیان کرد: «اگر قصد خصوصیسازی خودروسازان را دارند، باید در قدم اول شرکتهای قطعهساز را خصوصی کنند و ببینند با این کار بهرهور میشود یا خیر. خصوصیسازی صنعت خودرو درحالحاضر سم مهلکی است که در کل نباید با این شرایط کنونی انجام شود. دولت اگر از اختیارات خود کم کند، بهرهوری افزایش خواهد یافت و صنعت خودروسازی رقابتپذیر میشود؛ اما دولت قرار است با باقیمانده سهامش در ایران خودرو و سایپا چه کند؟ به چه روشی قرار است این سهام واگذار شود تا ضمن تداوم حضور دولت در دو خودروساز بزرگ، پولی هم به خزانهاش واریز شود؟ کارشناسان خودرو می گویند که دولت احتمالا از روش صندوقهای سرمایهگذاری (ایتیاف) استفاده خواهد کرد. ایتیاف به صندوق سرمایهگذاری قابل معامله در بورس گفته میشود که معمولاً دارای سبد متنوعی از داراییهاست. دولت برای آنکه از محل باقیمانده سهام خود در ایران خودرو و سایپا و بیآنکه آن را از دست بدهد، کسب درآمد کند، احتمالاً از روش ایتیاف استفاده خواهد کرد. در این روش، دولت سهام خود را در ایران خودرو و سایپا در صندوقهای سرمایهگذاری میریزد و آنها را به مردم واگذار میکند. با این روش دولت از محل فروش سهام کسب درآمد میکند، بیآنکه عملا خدشهای به مالکیت آن در ایران خودرو و سایپا وارد شود». بهگفته کارشناسان صنعت خودرو، دولت نمیخواهد از خودروسازی خارج شود و در عین حال به دنبال کسب درآمد از سهامش است. با اجرای این روش، عملا وعده خصوصیسازی واقعی در ایران خودرو و سایپا محقق نمیشود و دولت همچنان بالای سر خودروسازی باقی خواهد ماند. عرضه سهام ایران خودرو و سایپا در صندوقهای سرمایهگذاری، هیچ تناسبی با خصوصیسازی واقعی در خودروسازی ندارد و باید از وزارت صمت و دولت پرسید این وسط تکلیف اصل ۴۴ قانون اساسی چه میشود؟ با توجه به اینکه وزارت صمت وعده خصوصیسازی کامل خودروسازی را تا پایان سال داده، حالا همه منتظرند مرحله دوم برنامه اعلام شده از سوی این وزارتخانه نیز به اجرا در بیاید. در این مرحله قرار است زیرمجموعههای غیر ضرور خودروسازان واگذار شود و این واگذاری شامل مواردی مانند واحدهای قطعهسازی و شاید سایتهای تولیدی وابسته نیز خواهد بود.