آخرین ضربه رو محکم‌تر نزن!

حتما بارها با این پیام در پایان عملیات مورد نظرتان هنگام استفاده از عابربانک‌ها مواجه شده‌اید: «آیا رسید می‌خواهید؟» این متن یادآور و پیام‌هایی مشابه که عموم این سیستم‌ها روی صفحه نمایشگرشان ارائه می‌دهند، نکته مهمی را در خود دارند که درواقع بر مبنای احتمال تشویق مخاطب به عدم دریافت رسید کاغذی‌ طراحی شده‌اند. البته به‌تازگی در پایین صفحه نمایشگر بعضی دستگاه‌ها و در کنار دکمه‌های گزینش عملیات، در مجاورت شستی «بله»، علامت مفهومی کنده درختی به شما اخطار می‌دهد که این تصمیم شما مساوی‌ست با گامی در جهت تخریب منابع طبیعی و به‌ویژه ازبین‌‌بردن درختان که منبع اولیه و اصلی تولید کاغذهایی هستند که در بخش‌های گوناگون به‌ مصرف می‌رسند و یکی از موارد استفاده‌شان هم تولید همین کاغذهای رسیدی‌ست که پس‌از یک‌نظر، مچاله و به زباله تبدیل می‌شوند. امروزه سیستم‌های نوین بانکی با استفاده از زیرساخت‌های ارتباطی مدرن،‌ این امکان را برای مشتریان فراهم کرده‌اند که بسیاری از امور مرتبط با این مجموعه پرترافیک اقتصادی کشورها را با کمترین میزان صرف انرژی و هزینه انجام دهند و با برداشتن واسطه‌ای مهم به‌نام «مسیر»،‌ صرفه‌جویی بیشتری در وقت، ‌انرژی و پول، انجام شود که به‌مراتب، تبعات مثبت این امر مانند کمک به کاهش حجم ترافیک، کاهش مصرف سوخت و کاهش هزینه‌های تولید ابزارهای مورد نیاز برای صورت‌گرفتن امور بانکی، به حفظ محیط زیست کمک بیشتری شود؛ ‌کافی‌ست نرم‌افزارهای مورد نظر بانک‌های مربوطه را روی گوشی‌های همراه یا سایر گجت‌های ارتباطی هوشمند نصب کرده یا هزینه‌های اولیه اندکی را برای شارژ خدماتی مدت‌دار و هدفمند که مبنای اطلاع‌رسانی دارند،‌ پرداخت کنید تا نیازی به حضور فیزیکی یا ردوبدل‌کردن وجه نقد نباشد. یکی از نتایج این همراهی با فناوری‌های به‌روز، کاستن از مصرف کاغذ و در معنای گسترده‌تر، کاهش قطع درختان خواهد بود که نه‌تنها عامل زیبایی پیرامون‌مان بلکه شریان‌های حیاتی و ریه‌های زمین محسوب می‌شوند. پول، سال‌هاست که پایه مبادلات تجاری و اعتباری را در جهان تشکیل می‌دهد. نشریه TIME در گزارشی تحت عنوان «آنچه از اسکناس نمی‌دانید» آورده است: «اولین نمونه‌های پول کاغذی طی دوران حکومت Tang در چین باستان بین سال‌های ٦١٨ تا ٩٠٧ بعدازمیلاد، مورد استفاده قرار گرفتند؛ به‌عبارتی ٥٠٠سال قبل‌ازآنکه سیستم استفاده از کاغذهای اعتباری قابل مبادله در اروپای قرن هفدهم رایج شود. برخی هم می‌گویند این مارکوپولو بود که این ابداع شرقی را به اروپا معرفی کرد». بی‌شک از آن‌زمان تا کنون جهان، تولید اسکناس، چک‌‌پول‌ها و سایر حواله‌های مالی کاغذی بی‌شماری را به‌خود دیده است. برای مثال، کریستوفر فارست در کتاب خود تحت عنوان The Dollar Bill in Translation آورده است: «تنها در خود آمریکا، در هر لحظه چیزی بین ٧,٥بیلیون تا نه‌بیلیون‌ قطعه اسکناس یک‌دلاری در گردش است!» همچنین آلوین دی. هال؛‌ مدرس و مشاور امور مالی در آمریکا که در رسانه‌های مختلف به‌عنوان کارشناس اقتصادی حضور دارد، در کتاب معروف و پرفروش خود با نام Show Me the Money نوشته است که درحال حاضر بیش‌از ١٧٠ واحد پولی در جهان امروز مورد استفاده قرار می‌گیرد که نشان می‌دهد با چه حجم از تولید اسکناس در کشورهای مختلف روبه‌رو هستیم و حتما این‌همه تولید اسکناس، نیازمند بهره‌برداری از منابع مختلف طبیعی‌ست». البته نمی‌توان گفت که اسکناس‌ها محصولاتی صددرصد تمام‌کاغذی هستند اما درهرحال، جنس مواد سازنده‌شان به‌نوعی وام‌دار طبیعت است و بخشی از آسیب‌ها به محیط زیست، ناشی از تولید این عاملین قدرت محبوب جهانی‌ست. آن‌گونه که در گزارش ١٦ سپتامبر ٢٠١٦ سامانه مباحث اقتصادی Trader Group آمده است، امروزه اسکناس کاغذی در ایالات متحده و کشورهای بسیاری مورد استفاده قرار می‌گیرد و معدود کشورهایی مانند استرالیا، کانادا،‌ انگلستان، رومانی، نیوزیلند، ویتنام،‌ کویت، نیکاراگوئه، شیلی، مالدیو، برونئی و... به استفاده از اسکناس‌های پلیمری روی آورده‌اند که البته در همین کشورها هم رواج آن‌چنانی که باید ندارند. در بخشی از این گزارش می‌خوانیم: «روند تولید کاغذ اسکناس در همه‌جا یکسان نیست و برای مثال، در ساخت دلارهای آمریکایی از ترکیب ٧٥درصد کتان و ٢٥درصد لینن در کنار مقادیری PVOH استفاده می‌شود که نوعی وینیل الکلی‌ست». این امر نشان می‌دهد که جهان به‌سمت راه‌های جایگزینی می‌گردد تا استفاده از کاغذ را در معاملات مالی به حداقل برساند و حتی چشم به آینده‌ای بدون حضور کاغذ در امر مراودات تجاری دارد. درهمین‌راستا، سیستمی تحت عنوان E-money جایگزین روش رایج Cash در دادوستدهای خرد و کلان شده است که اگرچه هنوز در همه کشورها و بین عموم مردم باب نشده اما می‌تواند به‌زودی با تاثیرات مثبت خود، طرفدران بیشتری در اقصی‌نقاط جهان پیدا کند. در این روش معامله به‌جای Banknote یا اسکناس، از Debit Card یا کارت نقدی استفاده می‌شود که البته بسیار متفاوت از کارت‌های اعتباری رایج است. این سیستم که در چرخه اقتصادی به Cashless Transactions معروف شده است،‌ می‌تواند تا حد قابل توجهی استفاده از کاغذ و سایر متریال‌های طبیعی را کاهش دهد. بر پایه مطلب منتشره از سوی Fact Retriever به تاریخ ٢٥ سپتامبر ٢٠١٦، واژه Cash به‌معنای «خرید نقدی» از دوران چین باستان متداول شده است؛ به‌این‌شکل که وقتی کسی در معامله، از کیسه‌ای حاوی ١٠٠ سکه استفاده می‌کرد، اصطلاحا گفته می‌شد «یک‌کش» پول داده است و البته برخی معتقدند که چینی‌ها خودشان این کلمه را از لغت Caixa که پرتغالی‌ها پول خود را به آن عنوان می‌نامیدند،‌ مشتق کرده بودند. امروزه حتی در ایران هم استفاده از عبارت «کش» به‌عنوان نماد نقدی معامله، رایج و طبیعی‌ست؛ اما آیا ضربه‌ای که این شیوه تجارت به جهان می‌زند هم طبیعی‌ست؟ گزارشی به‌روز در مرجعی معتبر درباره تاثیرات مخرب تولید اسکناس بر حیات درختان منتشر نشده اما بی‌شک وقتی حجم معاملات تجاری نقدی بر مبنای دادوستد پول نقد به‌شکل اسکناس و چک‌پول، در کشورها بالا می‌رود، موضوع تامین کاغذ اولیه برای تامین این میزان واسطه‌های تجاری هم به‌میان خواهد آمد. گزارش World Atlas به تاریخ ٣٠ نوامبر ٢٠١٦ گویای آن است که رشد استفاده از سیستم کارت نقدی در خریدها و معاملات مالی مختلف، در کشورهای بلژیک، فرانسه، کانادا،‌ انگلستان، سوئد، استرالیا،‌ هلند، ‌آمریکا، آلمان و کره جنوبی فزونی گرفته به‌طوری که ٨٦درصد جمعیت بلژیک از این کارت‌ها استفاده می‌کنند و در عین حال، ٩٣درصد هزینه‌های خود را با آنها پرداخت می‌کنند. سایت اطلاع‌رسان و تحلیلی اقصادی AllOnMoney در هند، در گزارشی درباره مزایای اسکناس‌های پلیمری بر نمونه‌های کاغذی، آورده است: «یکی از مشکلاتی که اسکناس‌های کاغذی، به فرسوده‌شدن سریع آنها برمی‌گردد و چون عموم مردم در استفاده از آنها به اصول نگه‌داری بی‌توجه هستند، به‌سرعت از چرخه بازار خارج می‌شوند؛ درحالی‌که اسکناس‌های پلاستیکی به‌راحتی تا پنج‌سال عمر می‌کنند و به‌این‌شکل اگرچه پلاستیک در چرخه طبیعت با سرعتی خوب تبدل نمی‌شود اما چون مدت‌زمان بیشتری مورد استفاده قرار می‌گیرد،‌ کمتر در ازبین‌بردن طبیعت نقش خواهد داشت. البته آنها فواید دیگری هم دارند مانند کمترشدن احتمال جعل‌‌شان؛‌ زیرا برای ساخت و کپی‌کردن‌شان به تجهیزات بیشتری نیاز است یا اینکه امنیت خرید در آنها بالاتر است. آنچه مورد توجه علاقه‌مندان به محیط زیست است، دوام بیشتر آنها در چرخه اقتصادی‌ست؛‌ کمااینکه هر فرد با داشتن یک کارت نقدی، نیاز به همراه‌داشتن تعداد قابل توجهی اسکناس کاغذی را از بین می‌برد». در گزارش هفتگی نشریه Spectator به تاریخ ١٣ سپتامبر ٢٠١٦ می‌خوانیم: «استرالیایی‌ها از سال ١٩٩٢ به‌سمت استفاده از پول‌های پلیمری آمدند و تحقیقات نشان می‌دهد که این مسئله جدای از هر ویژگی مطلوب در کمک به محیط زیست،‌ در امور اقتصادی هم نتایج مثبتی به‌دنبال داشت؛‌ به‌گونه‌ای‌که میزان ورود پول کثیف به بازار یا به‌عبارتی پروسه پولشویی را بسیار کاهش داد. برای مثال، در مقابل این کشور،‌ انگلستان که از سال ٢٠١٦ به جمع کشورهای دارنده پول‌های پلیمری ورود کرده است، طی یک‌سال قبل‌از این اقدام با حضور ٠.٠٠٧٥درصدی پول‌های تقلبی در سیستم اقتصادی‌اش مواجه شده بود که ضرری قابل توجه بر پیکره این کشور زده است». نشریه اینترنتی Nature در گزارش خود منتشره به تاریخ ١٠ سپتامبر ٢٠١٥ آورده است که کره زمین منزلگاه بیش‌از سه‌هزارمیلیارد اصله درخت بوده است که این موجودات مهربان، ‌نقش کلیدی در تکامل زندگی بشر داشته‌اند اما تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که سالانه چیزی حدود ١٥میلیارد اصله درخت توسط انسان‌ها قطع می‌شود و تمدن بشری تا به امروز، ٤٦درصد درختان جهان را از بین برده است؛ فکر می‌کنید سهم استفاده از اسکناس و خریدهای نقدی، در افزایش این آمار وحشتناک چقدر است؟ شاید بهتر باشد این‌بار که آن پیام معروف دستگاه‌های خودپرداز را دیدیم یا بعداز هر خرید با کارت‌های اعتباری، دست‌کم با عدم درخواست رسید کاغذی، سهمی کوچک اما اثرگذار در کاهش قتل‌عام دردناک طبیعت داشته باشیم.