شهر تاریخی بلقیس
ارگ نارین قلعه از آثار به‌جامانده در شهر تاریخی بلقیس اسفراین با قدمتی ۱۲۰۰ ساله، دومین بنای خشتی و گلی ایران و یکی از قطب‌های گردشگری خراسان شمالی محسوب می‌شود. محدوده شهر تاریخی بلقیس که در واقع اسفراین کهن محسوب می‌شود قدمتی حدود چهار هزار سال دارد و در سه کیلومتری جنوب غرب شهر کنونی اسفراین قرارگرفته و ۱۸۰هکتار وسعت دارد، در این منطقه در طول قرن‌ها همواره مردمی زیسته و تمدن آفریده‌اند و سپس با هجوم و تجاوز اقوام مختلف تخریب‌شده و بار دیگر از درون خاکسترهای جنگ و نفرت جوانه شهری جدید سر برآورده است. بیشتر آنچه اکنون در این شهر تاریخی باقی‌مانده، آثار و بقایایی است که به دوره صفوی نسبت می‌دهند، اما شواهد و یافته‌های جدید تاریخی حاکی از آن است که دیرینگی شهر تاریخی بلقیس در شهرستان اسفراین به قرن دوم اسلامی می‌رسد. مهم‌ترین اثر باقی‌مانده در شهر تاریخی بلقیس نارین قلعه است، نخستین دوره استقرار در ارگ پس از حمله مغول به این شهر برمی‌گردد و بعدازاین زمان دو بار در ارگ فعالیت‌های مرمتی و ساخت‌وساز در پیکره آن دیده می‌شود. خرابه‌های شهر بلقیس از اعصار مختلف شامل مجموعه آثار، بقایای ارگ و خندق، بخش‌هایی از حصار گرداگرد شهر و بقایای مقبره شیخ آذری و غیره تشکیل می‌شود، این اثر درسال ۸۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. ارگ آخرین بار توسط افغان‌ها به تصرف درآمد و به‌طور کامل تخریب شد، اما گفته می‌شود خانواده‌هایی به‌طور مستقل تا اواخر قاجار در این مکان زندگی می‌کرده‌اند. اسفراین کهن (شهر بلقیس) پس‌ازاینکه در دوره صفوی رونق گرفت در سال ۱۷۳۱ میلادی توسط افغان‌ها تخریب شد و ساکنان آن شهر جدیدی را در نزدیکی شهر بلقیس ایجاد کردند. ارگ بلقیس اسفراین پس از ارگ بم دومین بنای گلی ایران است که بر اساس اصول معماری ساسانی ساخته‌شده و مهم‌ترین مصالح به‌کاررفته در آن خشت و گل است. اسفراین به علت واقع‌شدن در شاهراه ورودی اقوام مهاجر به ایران ازجمله قوم مغول، ازبک‌ها، افغان‌ها و در طول قرون اسلامی بارها مورد تجاوز و تخریب این اقوام قرارگرفته و دوباره با کوشش مردم سخت‌کوش این دیار سر از خاک برافراشته و شکوفایی خود را بازیافته است. این شهر که روزگاری در حاشیه جاده ابریشم قرار داشته است، جزو عظیم‌ترین میراث‌های خشتی ایران پس از ارگ بم به‌حساب می‌آید؛ بخش اعظمی از دیوار ارگ تاریخی بلقیس تاکنون از سوی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری مرمت‌شده و سایت موزه‌ها نیز در این محوطه تاریخی ایجادشده است.