8 قدم برای تحقق جهش تولید

دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی باعنوان «درباره جهش تولید: چهارچوب مفهومی و نظری الگوی راهبردی حمایت از تولید در ایران» آورده است که با وجود سال‌ها سیاست‌گذاری با هدف حمایت از تولید، هم گزارش‌های بین‌المللی و هم ارزیابی‌های داخلی، نشانگر وضعیت نامناسب محیط کسب‌وکار و امنیت سرمایه‌گذاری در ایران است. انحصار و وجود موانع جدی در اعطای مجوز به کسب‌وکارها، تنگنای تأمین مالی تولید، بی‌ثباتی مقررات و اتخاذ تصمیم‌های ناگهانی، عایدی بالای فعالیت‌های نامولد و رقیب تولید، مشکلات فراوان در استیفای حقوق مالکیت و اجرای قراردادها، در کنار برخی مسائل و مشکلات ناشی از تحریم‌های اقتصادی وضعیتی را در محیط کسب‌وکار و تولید کشور ایجاد کرده که نرخ رشد اقتصادی ایران پائین است. عمده صنایع ایران، از فناوری قدیمی استفاده می‌کنند و از منافع فناوری‌های پیشرفته محروم‌اند. کیفیت محصولات ایرانی نسبت به رقبای خارجی، معمولاً پائین بوده و سهم اغلب محصولات ایرانی در بازارهای جهانی اندک است. این گزارش، حاصل جمع‌بندی بیش از ۲۰ گزارش پژوهشی تهیه‌شده توسط مرکز پژوهش‌های مجلس، درپاسخ‌به این سؤال است که «دولت و مجلس چگونه می‌توانند به تولید کمک کنند؟» پاسخ به این سؤال در قالب یک مدل مفهومی ارائه شده است که روابط مؤلفه‌های اصلی حمایت از تولید در ایران را نشان می‌دهد. مؤلفه‌هایی نظیرِ محیط فعلی و مطلوب فعالیت واحدهای تولیدی، مسیرهای نامولد رقیب و موازی تولید و سرمایه‌گذاری، راهبرد توسعه صنعتی یا اولویت‌های تولیدی کشور، امنیت سرمایه‌گذاری و نیروهای محرک سرمایه‌گذاری؛ ازجمله تعرفه‌های واردات، معافیت‌های مالیاتی، تسهیلات بانکی و اعتبارات حمایتی. در پیش‌فرض این تحقیق آمده است: در هر جامعه‌ای (ازجمله ایران)، برخی انسان‌ها شم کارآفرینی (توان تشخیص فرصت‌ها، تحمل خطر ورود به کسب‌وکارهای جدید و سرمایه‌گذاری و تأسیس واحد تولیدی) بالاتری نسبت به دیگران دارند که اگر فضای سرمایه‌گذاری و محیط کسب‌وکار مناسب باشد، این افراد به‌نسبت شم اقتصادی و روحیه کارآفرینی خود، به میدان می‌آیند و ظرفیت‌های کارآفرینی آن‌ها از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل و موجب تأسیس یا توسعه کسب‌وکارها می‌شود. به‌عبارتی، در فضای سرمایه‌گذاری و محیط کسب‌وکار مطلوب، بنگاه‌ها با سهولت متولد می‌شوند و رشد می‌کنند. براساس مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس؛ آسیب‌شناسی‌های حمایت‌های صورت‌گرفته از تولید در ایران، تجربیات سایر کشورها در حمایت از تولید و نیازها و ضرورت‌های تسهیل تولید در ایران، راهبردهای حمایت از تولید در ایران را می‌توان به‌عنوان چهارچوبی برای ایجاد جهش تولید در کشور در هشت سرفصل اصلی شامل تدوین راهبرد توسعه صنعتی و انتخاب پیشران‌ها، شفافیت، رقابت و تسهیل ورود به کسب‌وکارها و اداره بنگاه‌ها، کاهش هزینه فرصت تولید ازطریق هزینه‌دارکردن فعالیت‌های نامولد رقیب تولید ارائه کرد. همچنین تأمین امنیت سرمایه‌گذاری و کاهش هزینه‌های مبادله، توسعه و ارتقای تأمین مالی تولید، ثبات و پیش‌بینی‌پذیری بازار ارز و حفظ رقابت‌پذیری تولید داخل، دستیابی به فناوری‌های برتر و تجاری‌سازی آنها و رسمی‌شدن کسب‌وکارها و کاهش بخش غیررسمی در اقتصاد، نیز از دیگر این موارد برای ایجاد جهش تولید در کشور عنوان شده است. یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد: ایجاد جهش تولید در کشور، بدون رفع چالش‌های مربوط به محیط کسب‌وکار و نیز کاهش انگیزه در فعالیت‌های سوداگرانه رقیب تولید ازطریق اتخاذ سیاست‌های مالیاتی مناسب و تعیین و معرفی اولویت‌های توسعه صنعتی (سیاست صنعتی) شامل کسب‌وکارهای پیشران به‌منظور حمایت زمان‌دار، شفاف و دارای سازوکار اصابت دقیق، ممکن نیست. مرکز پژوهش‌های مجلس خاطرنشان کرد:‌ حمایت‌های تعرفه‌ای، بانکی، یارانه‌ای و نظایر آن از تولید، بدون تأمین الزامات پیش‌گفته، اثری جز توزیع رانت‌های غیراثربخش (مانند سال‌های گذشته) ندارد و اهداف جهش تولید را محقق نخواهد ساخت.